«فلسفه برای کودکان در ایران» از آغاز تا امروز…

 در این مجموعه تلاش شده است تا فعالیت هایی که در طی سالهای اخیر در ارتباط با «برنامه فلسفه برای کودکان» شکل گرفته وتوسط علاقه مندان و پژوهشگران ایرانی پی گیری شده در شاخه های زیر جمع بندی شوند؛ ما سعی نموده ایم تا جایی که میسر است این فعالیت ها را با ترتیب زمانی و محتوایی ثبت نماییم و پیشاپیش از همه فعالان و تلاشگران این عرصه که نام و اثرشان ذکر نگردیده است پوزش میطلبیم، این نوشتار همچنان تکمیل خواهد.

 

۱. تالیف کتاب

الف:کتب نظری درباره برنامه فلسفه برای کودکان)

۱-۱دکتر یحیی قائدی در سال ۱۳۸۲ رساله دکتری خود رابا عنوان « نقد و بررسی دیدگاه ها و مبانی فلسفی آموزش فلسفه به کودکان » در کتابی تحت همین «آموزش فلسفه به کودکان- بررسی مبانی نظری» منتشر نمودند،ایشان سوالاتی در ابعاد معرفت شناختی مطرح نموده اند و اینکه می توان امکان آموزش فلسفه به کودکان را از سه جنبه بررسی نمود: ۱) با توجه به مفهوم فلسفه ۲) در مقایسه با بزرگسالان ۳) از دیدگاه روان شناختی پیاژه. نتایجی که در این تحقیق به دست آمد به شرح زیر است: ۱) مفهوم واقعی فلسفه همان فلسفیدن است و کودک می تواند فلسفه بیاموزد. ۲) برای فلسفیدن نیاز به حیرت و تعجب است که کودک به شکل طبیعی آن هارا داراست.و به بزرگسالان ارجحیت هم دارد. ۳)تحقیقات اخیر نشان داده بر خلاف نظر پیاژه مبنی بر اینکه کودکان زیر ۱۲ سال تفکر انتزاعی ندارند کودکان دوره ابتدایی و راهنمایی قادر به تفلسف هستند.در این رساله به شکل مبسوطی به کلیت این برنامه با اصول برنامه ریزی درسی و مساله انتقال تطبیق داده شده و بررسی شده است.
۱-۲سعید ناجی و «گروه فکر پروری برای کودک»پژوهشگاه مطالعات وعلوم انسانی در سال ۱۳۸۵ کتاب «کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان / گفتگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت» را تالیف نموده و با راه اندازی سایت اینترنتی www.p4c.ir به معرفی این برنامه در ایران اقدام نمودند.

 

ب:تالیف کتاب داستان فلسفی برای کودکان

۱-۳دکترمرتضی خسرو نژاد (تالیف کتب بومی فلسفه برای کودکان)در سال ۱۳۸۱ با طرح مساله ویژگی های فلسفی ادبیات کودکان در مقاله ای با عنوان «ویژگی ها و مسایل ادبیات کودکان » به مولفه هایی نظیر بومی بودن ،فلسفی بودن و توصیفی و تجویزی بودن ادبیات کودکان میپردازد و مهمترین شاخصه نزدیکی به آموزش و پرورش رسمی ایران میداند. ایشان در سال ۱۳۸۶ مقاله ای تحت عنوان «تاملی بر همنشینی ادبیات کودک و فلسفه در برنامه فلسفه برای کودکان » تالیف نموده و به بررسی نوآوری هایی در تعلیم و تربیت پرداخته اند در سال ۱۳۸۸ مجموعه ای مصور تحت عنوان «داستانهای فکری» که شامل ده کتاب داستانی تصویری برای پرورش تفکر فلسفی کودکان تالیف نموده و منتشر کردند.
۱-۴سعید ناجی و همکاراندر سال ۱۳۹۰ کتاب «کودک فیلسوف ؛لیلا» را با اهتمام همکارانشان زهره صادقی ابدی، رومینا سادات کرمانی، مهوش تکلیف به حوزه فلسفه برای کودک فرستادند.

۱-۵یحیی قائدی وسحر سلطانیدر حال نگارش کتابی تحت عنوان «ماجراهای ساینا» هستند که به همراه کتاب راهنمای مربی آن به زودی وارد بازار نشر خواهد شد.

۲.  ترجمه کتاب های فلسفی برای کودکان (بخش نظری)

۲-۱عبدالرسول جمشیدیان در سال ۱۳۸۳ کتاب «بچه های فیلسوف » نوشته جوانا هینز را به فارسی ترجمه نمودند. این کتاب در سال ۱۳۸۴ توسط عباس اردکانی نیز ترجمه شده است.
۲-۲حمیده بحرینی در سال ۱۳۸۴ کتاب « پرسیدن مهمتر از پاسخ دادن است.» نوشته دانیل کالک را به فارسی ترجمه نمودند.
۲-۳دکتر مسعود صفایی مقدم ایشان در سال ۱۳۸۵ به همراهی خانم افسانه نجاریان کتاب « آموزش تفکر به کودکان» نوشته رابرت فیشر را ترجمه نمودند.

 

۲-۴دکتر یحیی قائدی در سال ۱۳۸۷ کتاب «فیلسوفان کوچک» که ترکیبی از یک کتاب و دو مقاله است را نوشتهد جوآنا هینز و دیوید کندی و وایت را ترجمه نمودند.

 

۳. ترجمه کتب فلسفی داستانی

۳-۱وحید نیکخواه آزاد در سال ۱۳۶۸ کتاب های مصور لئو لیونی با مفاهیم انتزاعی و فلسفی مانند «تکه کوچولو» که به سوال (من کیستم ؟ )و مفهوم هویت می پردازد و سایر آثار این نویسنده را به فارسی ترجمه نمودند. لازم به یاد آوری است در آن زمان هنوز بحث فلسفه برای کودکان در ایران مطرح نشده بود و این کتابه صرفا برای رشد تفکر در نظر گرفته شده بودند
۳-۲احسانه باقری در سال ۱۳۷۹ کتاب «داستانهای فکری و کتاب راهنمای معلم » نوشته فیلیپ کم را به زبان فارسی ترجمه نمودند.
۳-۳مهدی کیانیان و شیرین شریفیان در سال ۱۳۸۴ کتاب «داستانهای فلسفی برای کودکان و نوجوانان» نوشته پر جسپرسن را به فارسی ترجمه نمودند.
۳-۴حمیده بحرینی در سال ۱۳۸۴ کتاب « پرسیدن مهمتر از پاسخ دادن است.» نوشته دانیل کالک را به فارسی ترجمه نمودند.
۳-۵فرزانه شهرتاش و دکتر مژگان رشتچی و زهیر باقری (ترجمه و نشرکتب فلسفه برای کودکان)در سال ۱۳۸۵کتاب «داستانهای فکری ۱و۲ با ۷۴ فعالیت »نوشته فیلیپ کم و در سال ۱۳۸۷ کتاب «با هم فکر کردن ؛ کندوکاوهای فلسفی برای کلاس» نوشته فیلیپ کم را به فارسی ترجمه منتشر نمودند.
۳-۶جلیل شاهری لنگرودی در سال ۱۳۸۶ کتاب «داستانهایی برای فکر کردن» رابرت فیشر را به فارسی ترجمه نمودند. این کتاب در سال ۱۳۸۸ توسط لیلا لطفی پور نیز ترجمه شده است.

 

۳-۷پروانه عروج نیا در سال ۱۳۸۶ « کتاب چگونه دنیا را متحد کنیم ؟» نوشته برزیت لابه در راستای آموزش اخلاق و فلسفه ودر سال ۱۳۸۷ کتاب « دنیایی را تصور کن …» نوشته برژیت لابه را به فارسی ترجمه نمودند که در راستای آموزش فلسفه به کودکان و نوجوانان نوشته شده است.
۳-۸فاطمه رنجبران و مونا پار در سال ۱۳۸۷ کتاب«بیمارستان عروسک ها» نوشته آن مارگرت شارپ و لورنس اسپلیتر را ترجمه نمودند.
۳-۹الهام فخرایی در سال ۱۳۸۷ کتاب «باشگاه فلسفه برای کودکان » نوشته فیلیپ کریستوفر را به فارسی ترجمه نمودند.

 

۳-۱۰مژگان محقق در سال ۱۳۸۷ « داستانهای کوتاه فکری برای آموزش به نوجوانان » نوشته پر جسپرسن را به فارسی ترجمه نمودند.
۳-۱۱مراد یاری دهنوی و روح الله حیدری در سال ۱۳۸۹ کتاب «فلسفه در کلاس درس» نوشته رون شاو را به فارسی ترجمه نمودند.
۳-۱۲مهدی ضرغامیان در سال ۱۳۸۹ مجموعه ای برای اندیشیدن ویژه ی نوجوانان ترجمه نموده است. کتاب هایی مثل :«حکایت های فلسفی برای با هم بودن » نوشته میشل پیکمال و« گفتگو با دخترم درباره فلسفه » نوشته روژه – پل درووا و …
۳-۱۳ مجموعه از کتابهای اسکار برنفیر توسط مترجمان مختاف توسط انتشارات شهرتاش منتشر شده است

۳. مقالات

۳-۱ شفیقه خدایار محبی (۱۳۷۷) ادبیات فلسفی برای کودکان
۳-۲ صفایی مقدم مسعود . (۱۳۷۷) برنامه آموزشی فلسفه برای کودکان.فصل نامه علوه انسانی دانشگاه الزهرا

 

۳-۳ قائدی، یحیی (۱۳۸۵).برنامه درسی اموزش فلسفه به کودکان در دوره ابتدایی. همایش ششم انجمن مطالعات برنامه درسی.شیراز

۳-۳ قائدی، یحیی (۱۳۸۷)برنامه درسی تعاونی در دوره ی راهنمایی و متوسطه. همایش هفتم انجمن مطالعات برنامه درسی تهران دانشگاه تربیت معلم

۳-۴ Ghaedi,Y.,Hajihoseinnejad ,Gh.(2009). Planning a framework for assessing child philosophy curriculum Italy-padova

۳-۵Ghaedi,Y. Aliaskari,M.(2008)Teaching thinking to children through philosophizing , state university of Moscow,

۳-۶Ghaedi,Y.(2006). Teaching thinking to children through philosophizing, south Africa Grahams town University 006

۳-۷ قائدی ،یحیی.(۱۳۸۸)ماهیت و قلمرو آموزش فلسفه به کودکان، سیزدهمین همایش بزرگداشت حکیم صدرالمتالهین ملاصدرا

۳-۸ قائدی، یحیی .(۱۳۸۹)فلسفه آموزش فلسفه برای کودکان، گنگره جهانی روزفلسفه، تهران

۳-۹ قائدی یحیی.(۱۳۸۹)نقش فلسفه در پرورش قوه داوری جوانان، چهاردهمین گنگره ملاصدرا، تهران

۳-۱۰ قائدی ، یحیی (۱۳۸۲)فلسفیدن درمورد کتب درسی دانشگاهی، سخن سمت،، شماره ۱۲ تابستان۱۳۸۲

۳-۱۱ قائدی، یحیی (۱۳۸۶).بررسی بنیادهای نظری برنامه درسی فلسفه برای کودکان از دیدگاه فیلسوفان عقل گرا، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، سال دوم شماره ۶،

۳-۱۲ قائدی،یحیی.(۱۳۸۷)امکان آموزش فلسفه به کودکان: چالش بر سر مفهوم، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، سال دوم شماره ۷،

۳-۱۳ قائدی،یحیی. حاجی حسین نژاد، غلامرضا، قضاوی، فاطمه.(۱۳۸۷) نقد کتاب پیکسی و راهنمای آموزش آن”به دنبال معنی”،، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، سال دوم شماره ۷،

۳-۱۴ هدایتی مهرنوش ، قائدی یحیی ، شفیع آبادی عبدالله (۱۳۸۸)بررسی تاثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان به صورت اجتماع پژوهشی بربهبود روابط میان فردی در دانش آموزان مقطع ابتدایی از دیدگاه آموزگاران، فصلنامه اندیشه های تازه در علوم تربیتی دانشگاه آزاد رودهن شماره ۱۵

۳-۱۵Hedayati,M.,Ghaedi,Y.(2009)Effects of the philosophy for children program through the Community of inquiry method on the improvement of inter personal relationship skills in primary school students, Childhood & philosophy, Vol5,no9

۳-۱۶قائدی ،یحیی (۱۳۸۸)برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان در دوره متوسطه و راهنمایی، فرهنگ ( ویژه فلسفه برای کودکان و نوجوانان)،پژوهشگاه علوم انسانی، سال بیست و دوم، شماره اول، پیاپی۶۹،

۳-۱۷فرزانفر، جواد ، قائدی،یحیی ، نقیب زاده میر عبدالحسین ، محم.د نیا ، علیرضا(۱۳۸۹)در جستجوی استقلال ، دوفصلنامه ادبیات کودکان دانشگاه شیراز شماره۲٫

۳-۱۸هدایتی، مهرنوش ، قائدی یحیی و ..(۱۳۸۹)بررسی تاثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان به صورت اجتماع پژوهشی بربهبود عزت نفس در دانش آموزان مقطع ابتدایی از دیدگاه آموزگاران،پژوهش ها و تازه های مشاوره شماره

۳-۱۹صمدی، معصومه ، قائدی یحیی، رمضانی معصومه(۱۳۹۰) بررسی تطبیقی برنامه درسی فلسفه در پایه سوم دبیرستان و پیشدانشگاهی ایران با برنامه درسی فلسفه برای کودکان در پایه ۱۱و ۱۲،فصل نامه تعلیم و تربیت

۳-۲۰- حسینی افضل السادات،قائدی یحیی، حسام حسینی(۱۳۹۰) رویکردهای فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی

فصل نامه انیشه های نوین تربیتی

 

۴. پژوهش ها

 

۴-۱ دکتررضاعلی نوروزی
در سال ۱۳۸۴ پژوهشی تحت عنوان « بررسی اثرات کار فلسفی با کودکان از دیدگاه دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر اصفهان» به روش آزمایشی انجام شد.تکیه این پژوهش بررسی نقش آموزش فلسفه در بهبود رفتار دانش آموزان (با تکیه بر مولفه های هشتگانه ی رعایت بیشتر نظم ، احترام به بزرگترها رابطه ی صحیح بین فراگیران ، درک و فهم بهتر مطالب ،افزایش مسئولیت پذیری ، افزایش اعتماد به نفس ، افزایش عزت نفس و افزایش خلاقیت) است،پژوهش به شکل ازمایشی در یکی از دبستانهای پسرانه ناحیه سه اصفهان اجرا شد ، محققان به مدت ۸ ماه رویکرد P4C را در پایه های دوم و پنجم به بررسی گذاشتند و در پایان نتیجه پژوهش نشان میداد که اجرای این برنامه در رشد مولفه های هشتگانه مورد نظر و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر بوده است.

۴-۲دکتریحیی قائدی
ایشان به همراهی دکتر سعید ضرغامی ودکتر نرگس سجادیه دست به تدوین و تالیف برنامه درسی فلسفه برای کودکان به سفارش آموزش و پرورش ایران زدند که در سال ۱۳۹۰ مورد اعتبار سنجی واقع گشت.

 

۵. پایان نامه کارشناسی ارشد

 

۵-۱ هاشمی
در سال ۱۳۸۵ در پایان نامه ای تحت عنوان«بررسی جایگاه تفکر انتقادی در محتوای کتاب های درسی پایه پنجم ابتدایی» میزان به کارگیری روش و مولفه های ماتیو لیپمن در دروس ریاضی و علوم را بررسی نموده است.او علاوه بر بررسی موردی مولفه های لیپمن به تغییر روش تدریس در برنامه اموزش و پرورش ایران نیز تاکید می ورزد.

۵-۲ فاطمه قضاوی(اساتید:دکتر قائدی- دکتر حاج حسین نژاد)
در سال ۱۳۸۶ در پایان نامه ای تحت عنوان «نقد و بررسی آموزش فلسفه به کودکان در پایه سوم (پیکسی) بر اساس اصول برنامه ریزی درسی» به ترجمه و نقد محتوای کتاب پیکسی و راهنمای آن بر اساس مولفه های یک برنامه درسی پرداخته است.

۵-۳ نرگس سجادیان جاغرق (اساتید: دکتر قائدی- دکتر عطاران)
در سال ۱۳۸۶ پایان نامه خودرا با عنوان «طراحی برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان در پایه اول ابتدایی در ایران» به تدوین برنامه ای طرح P4Cبرای پایه اول اختصاص داده است. اهداف کلی این پژوهش مطالعه مبانی نظری (روان شناسی کودک، جامعه شناسی کودک،ادبیات کودک و ماهیت دوره ابتدایی) برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان تدوین وسپس با توجه به اهداف ،رئوس محتوای برنامه درسی که شامل یک سری اصطلاحات فلسفی با توجه به رشد شناختی کودکان در این مقطع سنی بوده؛ ارائه گردیده است.راهبردهای یاددهی –یادگیری با توجه به ویزگی های روش اجتماع پژوهشی و رویکردهای آموزشی آموزشP4C مشخص شده و روش پژوهش دارای ابعاد نظری و توصیفی –پیمایشی است و نیز برنامه به دست آمده با استفاده از نظر متخصصان برنامه درسی و آموزش برنامه فلسفه به کودکان اعتبار سنجی شدو مورد تایید اکثر محققین و کارشناسان واقع گشت.

۵-۴ خدیجه مختاری(اساتید:دکتر ایروانی – دکتر قائدی)
در سال ۱۳۸۶ در پایان نامه «تحلیل محتوای ادبیات داستانی کوتاه در ایران از منظر جایگاه آموزش مفاهیم فلسفی» سه حوزه ی هستی شناسی ، معرفت شناسی و ارزش شناسی آموزش مفاهیم داستانی را به کاوش گزارده اند.ایشان با بررسی ۴۱ کتاب برگزیده داستانی با سه سبک نقل (پرسش و پاسخ ،مداخله راوی و بیان فکر) به این نتیجه رسده اند که روش پرسش و پاسخ بیشترین کاربرد را در اموزش، فهم و انتقال مفاهیم دارد.

۵-۶ خارستانی
در سال ۱۳۸۷ پایان نامه خود را با عنوان « تبیین تطبیقی اهداف و روش های آموزش فلسفه به کودکان در کشورهای مختلف» ارائه نمودند. در این پروژه به پرسشهایی نظیر اهداف آموزش P4C روشها و شباهت ها و تفاوت های اهداف و اجرای برنامه در کشورهای مختلف اشاره شده است.

۵-۷ سید حسام حسینی(اساتید: دکتر افضل السادات حسینی – دکتر قائدی)
در سال ۱۳۸۷ پایان نامه خویش را با عنوان «بررسی رویکردهای مختلف در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی دوره ابتدایی جمهوری اسلامی ایران» ارائه دادند.در این پروژه علاوه بر بررسی رویکردهای مختلف برنامه در کشورهای مختلف برخی از برنامه های درسی ایران مانند مطالعات اجتماعی ، تعلیمات دینی ، علوم و ادبیات فارسی را بررسی نموده اندو به نتایجی مبنی بر عدم دستیابی برنامه های درسی ایران به اهداف کاربردی خود در جاری شدن روح فلسفیدن و استدلال بوده است.

 

۵-۸ شیوا رمضان پور(اساتید: دکتر صمدی –دکتر ماهرو زاده)
در سال ۱۳۸۷ پایان نامه ای تحت عنوان « بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهشی آموزش فلسفه به کودکان پایه سوم ابتدایی بر پرورش مهارتهای شهروندی آنان» با هدف بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهی برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارتهای شهروندی آنان در دانش آموزان پسر پایه سوم ابتدایی یکی از مدارس کرمان انجام شد. نمونه این پژوهش شامل ۶۰ دانش آموز پسر بود که به روش نمونه گیری غیر تصادفی از میان دانش آموزان پایه سوم ابتدایی مدرسه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها شاملند بر مشاهده و وافعه نگاری و پرسش نامه محقق ساخته که از ۳۹ سؤال بسته پاسخ تشکیل شده و طبق مقیاس ۳ درجه ای لیکرت به منظور سنجش مهارتهای شهروندی کودکان ابتدایی تنظیم شده است. برای بررسی فرضیه پژوهش از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از روش های آمار توصیفی مانند جدول، نمودار محاسبه شاخص های مرکزی و پراکندگی و آمار استنباطی شامل آزمون پارامتریک T استفاده شد. همچنین در روش کیفی تحقیق از اطلاعات جمع آوری شده از طریق مشاهده و واقعه نگاری، در هنگام اجرای متغیر مستقل یعنی برنامه آموزش فلسفه به کودکان، به توصیف های تحلیلی و طبقه بندی تغییرات رفتاری دانش آموزان پرداخته شد. فرضیه آزمایی و تحلیل داده ها و نیز مشاهدات کلاسی نشان دادند که اجرای روش اجتماع پژوهی برنامه آموزش فلسفه به کودکان می تواند بر پرورش مهارتهای شهروندی دانش آموزان سوم دبستان تأثیر مثبت داشته باشد و به تفکیک نیز برمهارتهای رعایت قانون، خودآگاهی، اعتماد به نفس، کنترل هیجانات و حل تعارضات دانش آموزان مذکور تأثیر مثبت داشته است

۵-۹ معصومه رمضانی (اساتید: دکتر پروین صمدی – دکتر یحیی قائدی)
در سال ۱۳۸۸ پایان نامه خود را با عنوان «بررسی مقایسه ای برنامه درسی فلسفه در پایه سوم دبیرستان و پیش دانشگاهی ایران با برنامه درسی فلسفه برای کودکان P4C در پایه ۱۱ و ۱۲» تدوین نمود.در این تحقق به بررسی جایگاه فلسفه برای کودکان در ایران نیز پرداخته شده است و به نتایجی نظیر امکان تغییر و بازنویسی برنامه درسی فلسفه برای کودکان متناسب با فرهنگ وارزشهای اسلامی وایرانی اشاره شده است.

۵-۱۰ سحرسلطانی(اساتید: دکتر حسامی فر- دکتر سیف- دکتر قائدی)
در سال ۱۳۸۸ پایان نامه ای تحت عنوان «پراگماتیسم ویتگنشتاین با تاکید بر رویکرد ماتیو لیپمن موسس برنامه فلسفه برای کودکان P4C» ارائه نمود که در باب جنبه های پراگماتیستی ویتگنشتاین متاخر وبررسی نگرش او در آثارش در باب کودکان و فهم فلسفی انسان و تاثیر این دیدگاه بر پرفسور ماتیو لیپمن و تالیف برنامه P4C سخن به میان آمده است.

۵-۱۱ فرانک مهرگان(اساتید:دکتر سرمدی – دکتر مرعشی)
در سال ۱۳۸۸ پایان نامه ای با عنوان « و تحلیل مبانی معرفت شناسی برنامه درسی فلسفه برای کودکان با توجه به سبک لیپمن و فیشر» ارائه نمودند. این پژوهش به لحاظ اهمیت نظریه دانش و شناخت به مطالعه مبانی معرفت شناسی برنامه ی درسی فلسفه با / برای کودکان بر اساس سبک فیشر و لیپمن می پردازد . با نظر به هدف پژوهش پرسش های ویژهی ذیل مبنای تحقیق قرار گرفته اند : ۱- تاکنون چه تعاریفی از فلسفه برای/ با کودکان شده است ؟ ۲- فلسفه برای/ با کودکان چه اهدافی را دنبال میکند ؟ ۳- ویژگیهای روش « کند و کاو گروهی ( اجتماع پژوهشی ) » چیست ؟ ۴- نقش معلم و دانش آموز در این برنامه چگونه تعریف شده است ؟ ۵- چه موضوعات ، منابع و محتوایی در فلسفه برای/ با کودکان در نظر گرفته شده است ؟ ۶- ارزشیابی عملکرد دانش آموزان به چه شیوهای انجام میشود ؟ ۷- وجوه تمایز روش فیشر با لیپمن در چیست ؟ ( سبک اروپایی با سبک آمریکایی ) ۸- چه نتایجی از به کارگیری فلسفه برای کودکان بدست آمده است ؟ ۹- چه فعالیتهایی در رابطه با فلسفه برای کودکان در ایران انجام شده است ؟ ۱۰-برای ثمربخشی هرچه بیشتر این برنامه در ایران چه تمهیداتی لازم است ؟ روش پژوهش سندی _ تحلیلی و تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس روش جرج زداف بردی و تحلیل محتوا انتخاب شده است . یافته ها و نتایج تحقیق حاکی از آن است که : فلسفه برای / با کودکان فلسفهای کاربردی و پروژهای آموزشی است که کودکان کنجکاو و جستجوگر معنا را در فرایندی کاوشگرانه و جمعی با مهارتهای تفکر ، مهارتهای شناختی فراشناختی و پرسشگری آشنا کرده و با بهرهگیری از استدلال و تخیل کودکانه و در فضای دموکراتیک کلاس به چالش فکری ، تعامل و تبادل ایدهها ، مشورت و قضاوت راهنمایی میکند تا ساختار شناختی مهارتهای اجتماعی ، فکری و ابعاد فلسفی تجربههای روزانهی خود را ارتقا بخشند . ویژگیهایی چون گوش دادن ، احترام متقابل ، همدلی ، صمیمیت ، استدلال بهتر ، سکوت ، طرح سؤال درست و فلسفی ، آزادی و استقلال فکری ، اطمینان و اعتماد ، نظم و هماهنگی ، تأمل تفکر و تجربه ، چالش ، کاوش و سنجش ، حیرت و محبت ، تصحیح ، تمییز و تبیین ، استدلال ارزیابی و انتخاب در کندوکاوی فلسفی و جمعی تمرین میشود تا ملکه ی ذهن کودکان شود و آینده شاهد جامعهی بزرگسالی اندیشمند باشد.

۵-۱۲سارا کلانتری میبدی(اساتید:دکتر بنی جمالی – دکتر خسروی)
در سال ۱۳۸۸ پایان نامه ای با عنوان « بررسی اثربخشی اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر کاهش تفکرات غیرمنطقی دانش آموزان دختر کلاس اول مقطع راهنمایی شهرستان بروجن » به انجام رسید که پژوهش با هدف بررسی اثربخشی برنامه فلسفه برای کودکان(P4C) در کاهش تفکرات غیرمنطقی دانش آموزان دختر کلاس اول راهنمایی شهرستان بروجن انجام شده است. برای انجام این امر، ابتدا با اجرای مقیاس تفکرات غیرمنطقی کودکان و نوجوانان بر روی نمونه ای ۱۴۷ نفری از دانش آموزان دختر و پسر مقطع راهنمایی شهرستان بروجن، خصوصیات روانسنجی این مقیاس استخراج گردید. سپس با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، دو کلاس انتخاب گردید و با روش جایگزینی تصادفی، یک کلاس به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به عنوان گروه کنترل انتخاب گردید. این دو گروه در یک طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. بدین صورت که پس از اجرای پیش آزمون بر روی هر دو گروه، برنامه آموزش فلسفه برای کودکان به مدت ۱۵ جلسه بر روی گروه آزمایش انجام شد. در پایان هر دو گروه در پس آزمون شرکت نمودند. به منظور کنترل اثرات پیش آزمون، داده های حاصل از این پژوهش به روش تحلیل کوواریانس(ANACOVA) مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج این تحلیل نشان داد برنامه فلسفه برای کودکان به طور معناداری تفکرات غیرمنطقی را در گروه آزمایش کاهش داده است. این کاهش معنادار در تمام خرده مقیاسهای پرسشنامه تفکرات غیر منطقی کودکان ونوجوانان به جز خرده مقیاس عدم تحمل در برابر ناکامی های کاری نیز مشاهده شد.

۵-۱۳ اشرف السادات میر شفیعیان(اساتید:دکتر ماهرو زاده دکتر صمدی)
در سال ۱۳۸۸ در پایان نامه ای با عنوان« تبین پرورش توانایی حل مسئله از طریق آموزش فلسفه به کودکان» به به رابطه فلسفه با تعلیم وتربیت به بررسی ارتباط ونسبت آموزش مهارت حل مسئله وآموزش فلسفه به کودکان می پردازد. این پژوهش که ازنوع بنیادی-کاربردی می باشد تحت عنوان “تبیین پرورش توانایی حل مسئله ازطریق آموزش فلسفه به کودکان” می باشد که باروش کتابخانه ای وفیش برداری به انجام رسیده است وشامل سه سوال زیر می باشد. ۱- تعریف مهارت حل مسئله ۲- تبیین آموزش فلسفه به کودکان ۳- چه نسبتی بین آموزش مهارت حل مسئله وآموزش فلسفه به کودکان برقراراست؟

 

۵-۱۴ ماندانا محمدی(اساتید:دکتر شقاقی- دکتر آقا یوسفی)

در سال ۱۳۸۸ در پایان نامه ای با عنوان « تأثیر برنامه آموزشی فلسفه برای کودکان بر تحول شناختی،هوش منطقی- ریاضی و بهره هوشی (IQ) دانش آموزان دختر سال چهارم ابتدایی منطقه ۱۳ تهران سال تحصیلی ۸۸-۱۳۸۷» با پژوهش با استفاده از نمونه گیری تصادفی خوشه ای مرحله ای ۴۰ نفر از دانش آموزان سال چهارم ابتدایی انتخاب شدند و پس از جایگزینی تصادفی دانش آموزان در دو گروه کنترل و آزمایش، پیش ازمون ها اجرا شد و نتایج ثبت گردید. در مرحله بعد گروه ازمایش به مدت ۲۴ ساعت طی ۱۲ جلسه در طول ۱ ماه مورد آموزش قرار گرفت و پس از پایان جلسات آموزشی، پس آزمون ها در مورد هر دو گروه اجرا شد و نتایج ثبت گردید. با مقایسه نتایج به دست آمده و با استفاده از روش آماری کوواریانس اثر بخشی این آموزش در بهره هوشی دانش آموزان ۶% و بر ریاضیات آن ها ۲۳% برآورد شد.

۵-۱۵ اکرم شوشتری(اساتید:دکتر صفایی مقدم – دکتر مرعشی)
در سال ۱۳۸۸ در پیایان نامه ای با عنوان« مطالعه تطبیقی مبانی معرفت شناسی آراء تربیتی ژان پیاژه و متیو لیپمن با تأکید بر برنامه آموزش فلسفه به کودکان» با دیدگاه دو نظریه پرداز بزرگ یعنی ژان پیاژه و متیو لیپمن که آراء تربیتی آنها تأثیر بسیاری بر نحوه آموزش دارد و دارای دیدگاههای متفاوتی در باب معرفت شناسی می باشند، به شکل تطبیقی مورد مطالعه قرار گرفته است. پیش فرض اساسی دیدگاه پیاژه آن است که استدلال و تعقل کودکان به صورت طبیعی و همانطور که آنها بزرگتر می شوند، پرورش خواهد یافت و تلاش جهت تسریع این فرایند اتلاف وقت خواهد بود. اما لیپمن این نظریه را مطرح کرد که بهترین زمان برای شکل گیری مهارت های تفکر، در کودکی و از طریق روش های تأمل محور است.

۵-۱۶ جلال شمسی (اساتید: دکتر یحیی قائدی- دکتر سعید ضرغامی)
در سال ۱۳۸۹ با پایان نامه ای تحت عنوان « بررسی چرایی و چگونگی آموزش منطق به کودکان»

به بررسی ضرورت های اموزش منطق به کودکان ، شیوه ها و روش های مناسب این کار پرداختند.از جمله نتایج این پژوهش ضرورت آموزش منطق از سنین پایین در راستای جلو گیری از تضییع و نابودی حس پرسشگری آنهاست و پیشنهاد ایشان استفاده از «بازی های منطقی» به عنوان روش الگویی حل مساله است.

۵-۱۷ فاطمه السادات موسوی(اساتید: دکتر افضل السادات حسینی – دکتریحیی قائدی)
در سال ۱۳۸۹ پایان نامه ای تحت عنوان «بررسی چالش ها و فرصت های آموزش فلسفه به کودکان وارائه الگویی برای آموزش و پرورش ایران » ارائه نمود.پژوهشگر درصدد شناخت نقاط ضعف و قوت این برنامه از طریق مصاحبه با معلمان و مربی ها ومتخصصان درگیر طرح P4C بوده و چالشها و فرصت های پیرامون برگزاری برنامه در ایران و بومی سازی آن را به نقد گزارده است.

۵-۱۸ (اساتید دکتر قائدی و ….)

در سال ۱۳۸۹ پایان نامه ای تحت عنوان بررسی مبانی متافیزیکی فلسفه برای کودکان را در رشته فقه و مبانی اسلامی در دانشگاه آزاد کرج دفاع نمود

۵-۱۹ریحانه ماکویی(اساتید: دکتر یحیی قائدی- دکتر سعید ضرغامی)
در سال ۱۳۹۰ پایان نامه ای تحت عنوان «بررسی و نقد شیوه ی ایجاد روحیه کاوشگری علمی در برنامه آموزش فلسفه به کودکان» ارائه نمود که همراه با بررسی کتاب (کیو و گاس) و راهنمای آن (شگفتی در دنیا) به نقد و چالش مفهوم و روش روحیه کاوشگری علمی پرداخته است.

 

۶. رساله های دکتری

 

۶-۱ دکتر جعفر جهانی
در سال ۱۳۸۰ در رساله ای تحت عنوان «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگو آموزش تفکر انتقادی ماتیو لیپمن» به بررسی و واکاوی مبانی نظری الگوی لیپمن پرداختند تمرکز ایشان در این پژوهش مبتنی بر پنج اصل اساسی و محوری لیپمن یعنی توجه به زمینه گرایی، تاکید بر نسبیت گرایی ، توجه به داوری به عنوان هدف تعلیم و تربیت ، استفاده از روش فرضیه ای –قیاسی و تاکید بر ملاک به عنوان عامل اصلی جهت دهنده به تفکر انتقادی مورد تحلیل قرار گرفته است.ایشان در پایان پژوهش خود تاکید ورزیده اند که الگوی لیپمن به دلیل انتخاب موضع «زمینه گرایی» از قابلیت تعمیم پذیری اندکی برخوردار است و علاوه بر آن تاکید لیپمن بر رویکرد نسبیت گرایی ومردود دانستن دیدگاه عینیت گرایی الگوی وی را دچار محدودیت هایی کرده است.

۶-۲ دکتر یحیی قائدی( اساتید دکتر نقیب زاده دکتر موحد و دکتر باقری)
در سال ۱۳۸۲ از رساله دکتری خویش تحت عنوان « نقد و بررسی دیدگاهها و مبانی فلسفی آموزش فلسفه به کودکان» دفاع نمودند. این رساله نخستین اثر فارسی در راستای معرفی مولفه های نظری برنامه فلسفه برای کودکان در ایران است.

۶-۳ دکتر منصور مرعشی
در سال ۱۳۸۵ رساله ی خویش را با عنوان «بررسی تاثیر روش اجتماعی پژوهشی در برنامه ی آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت های استدلال دانش آموزان پسر پایه ی سوم راهنمایی مدرسه نمونه دولتی اهواز »ارائه نمودند.روش تحقیق ایشان آزمایشی – میدانی بود و نتایج پژوهش ایشان موید این فرضیه بود که اجرای روش اجتماع پژوهشی در کلاس درس می تواند بر پرورش مهارت های استدلال دانش آموزان تاثیر مثبتی بگذارد. نتایج این پژوهش با یافته های تحقیقاتی انجام شده در خارج ایران هماهنگ است.

 

 

۶-۴ دکتر مهرنوش هدایتیاساتید (دکتر قائدی – دکتر شفیع آبادی)
در سال ۱۳۸۷ رساله ای تحت عنوان «بررسی تاثیر اجرای برنامه (فلسفه برای کودکان) به صورت اجتماع پژوهشی بر افزایش عزت نفس و بهبود روابط میان فردی در دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران» ارائه نمود، که به شکل گزینش تصادفی دو گروه شاهد و ازمایش از ۱۹۰ دانش آموز دختر و پسر دوره ابتدایی انجام شد.در پایان پژوهش تفاوت معناداری در ارتقای عزت نفس وروابط میان فردی دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به گروه شاهد مشاهده گردید.

۶-۵ دکتر جواد فرزانفر(اساتید:دکتر قائدی- دکتر نقیب زاده – دکتر محمود نیا)
در سال ۱۳۸۹از رساله ی خویش تحت عنوان «بررسی فلسفه دوران کودکی و نقش قصه و داستان در رشد و پرورش روحیه فلسفی در کودکان» دفاع نمودند.در این رساله به بررسی رویکردهای تعلیم و تربیتی که (کودک به مثابه هدف) محور هستند می پردازند و نقش قصه در پیشبرد پرورش روحیه فلسفی کودکان را با بررسی مصداقی برخی داستانهای ایرانی و غیر ایرانی روشن نموده اند.

 

 

۷. کارگاه ها

 

۷-۱دکتر یحیی قائدی
از جمله اقدامات عملی و اجرایی در راستای تحقق برنامه p4c برگزاری کارگا های پرورش مربی در سالهای اخیر می باشد که می توان شرح آنها را در سایت WWW.IRANP4C.COM ملاحظه نمود.

۱-برگزاری اولین گارگاه مربی گری فلسفه برای کودکان در دومین همایش انجمن فلسفه تعلیم و تربیت در اردیبهشت ۱۳۹۰ در دانشگاه تربیت معلم

۲- برگزاری کارگاه فلسفه برای کودکان پیش دبستانی برای انجمن دوستداران کودک اصفهان خرداد ۱۳۹۰

۳- برگزاری ۳ روز گارگاه برای معلمان ابتدایی مدارس سما دانشگاه آزاد اسلامی در تابستان ۱۳۹۰

۴- برگزاری گارگاه فلسفه برای کودکان برای دانشجویان دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت معلم در مهر ماه ۱۳۹۰

۵- برگزاری دومین گارگاه پرورش مهارت های مربی گری فلسفه برای کودکان در سالن در آبان ۱۳۹۰

۶- برگزاری گارگاه فلسفه برای کودکان به مناسبت هفته پژوهش برای دانشجویان رشته ها و مقاطع مختلف در دانشگاه تربیت معلم در آذر ماه ۱۳۹۰

۷-۲گروه «فکر پروری برای کودکان » یا «فبک» در سازمان مطالعات علوم انسانی

 

دکتر مهرنوش هدایتی و سعید ناجی با همراهی گروه فبک کارگاه های متنوعی برای گسترش برنامه فلسفه برای کودکان و پرورش مربی برگزار نموده اند.

 

 

۷-۳گروه پژوهشی فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی ملاصدرا
مرکز «فلسفه و کودک »از مراکز وابسته به بنیاد حکمت اسلامی صدرا است که ازسال۱۳۷۳، حدود پانزده سال پیش، کار خود را آغاز کرده است. از همان زمان در بررسی‌های تحقیقاتی که در باب فلسفه در بنیاد صورت می‌گرفت با عنوان جدید «فلسفه برای کودکان» برخورد شد گروه پژوهشی فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا در راستای اجرای طرح فلسفه و کودک و تربیت مربیان ویژه، اقدام به برگزاری دوره کارگاهی و انتشار گزارش از این کارگاه ها نموده است.ادرس سایت اینترنتی این مرکز: http://pac.org.ir

۸٫ طرح برنامه درسی برای نظام آموزش و پرورش رسمی ایران و تاسیس رشته فلسفه برای کودکان در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در آموزش عالی
۸-۱دکتر یحیی قائدی
دکتر قائدی و همکارانشان در گروه «فلسفه تعلیم و تربیت» دانشگاه تربیت معلم تهران مشغول طراحی پیشنهاد تاسیس رشته فلسفه برای کودکان در مقاطع مختلف آموزش عالی هستند و اجرای این برنامه به عنوان طرحی مدون در نظام آموزش و پرورش ایران از پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی را در برنامه هایی منسجم در دستور کار خویش قرار داده اند.

 

 

 

این تاریخچه همچنان تکمیل خواهد شد.