معرفی کتاب « فیلسوفان کوچک » کودکان به عنوان فیلسوف

جوانا هینز،دیوید کندی,دیوید وایت

ترجمه : دکتر یحیی قائدی

کودک نزد نیچه نمادی است از بازی، بیگناهی و فراموشی؛ او در طی طریق فلسفی اش کودک را رمز فیلسوف میخواند، شاید او نیز وقتی به دیدگان یک کودک چشم میدوخته دریایی مواج از حیرت و پرسش را می دیده که سر آرامیدن بر ساحلی امن ندارد و بی مهابا پیش می رود.
کودک از سویی ناخواسته پا در تقابلها و نزاع های فرهنگی و اجتماعی بین نسلها دارد ؛ والدین سرگشته که با کنجکاوی ها و مسائل پیچیده تری از نسل خویش روبرو می شوند،کهکشانی از اطلاعات که بر سر آنها باریدن گرفته و حال سوال این روزهای مااین است : آیا توان و بضاعت اقناع و پاسخگویی به این فیلسوفان کوچک انگشت حیرت بر دندان را داریم یا خیر؟
آیا می توان برای کودکان امروز و فردای ایران مسیری میسرتر از تفلسف و خردورزی ؛تحلیل و گزینش عمیق را جستجو نمود؟
کتاب فیلسوفان کوچک (کودک به عنوان فیلسوف) شامل ترجمه ی دو مقاله و یک کتاب توسط دکتر یحیی قایدی مدرس دانشگاه تربیت معلم؛ پژوهشگر در زمینه P4C در ایران است، مقاله ی اول در این کتاب اثری است از دیوید کندی با عنوان « فلسفه برای کودکان؛ چرا امروز؟» که با نگاهی موشکافانه و تحلیلی عمیق به بررسی ضرورت مبانی آموزشی فلسفه برای کودکان پرداخته است. بخش دوم که در واقع بخش اصلی کتاب را شامل میشود ترجمه ی کتاب « کودکان همانند فلاسفه» جوانا هینز است که در چهار بخش(پانزده فصل) تدوین و به شرح مباحث نظری و همچنین ارائه گزارشاتی از تجارت به کارگیری فلسفه در کلاس درس می پردازد.
مقاله ی آخر که «صدای افتادن درختی در جنگل » اثر دیوید وایت است به چگونگی به کار گیری نظریات فلسفی کلاسیک همچون آرای افلاطون ، اسقف برکلی یا قدیس آکویناس و … در کلاس های درس اشاره دارد.در این مجال به معرفی فصل اصلی کتاب که شامل چهار بخش است می پردازیم؛ بخش اول کتاب فیلسوفان کوچک «صداهایی از کلاس درس» است ، که شامل دو پرسش اساسی است:

1. در محاورات کلاسی چه چیزهایی مهم است ؟
2. عقاید کودکان چگونه پدید می آیند؟

در فصل بعدی همین بخش حقوق کودکان به عنوان یک شهروند در کلاس مورد بحث واقع می شودو برخی جنبه های حائز اهمیت زندگی کلاسی کودکان مورد توجه واقع می شود.
بخش دوم کتاب «تفکر در زمینه ی تفکر» نامیده شده و به جایگاه یادگیری از طریق مباحثه وگفتگو اشاره دارد، اینکه مربی باید به آموزش چه نوع تفکری بپردازد ؟ ویژگی های تحقیق فلسفی (یاددهی و یادگیری که ممیزه ی تفکر فلسفی است )چیست؟ در سایر فصل های این بخش در باب تفکر ،امکان آموزش آن و اینکه آیا تفکر و اخلاق لازم و ملزوم یکدیگرند سخن به میان آمده است.در فصل آخر این بخش روش های متداول آموزش و پرورش بررسی و نقد شده و با کار فلسفی با کودکان مقایسه می شوند.
در بخش سوم این کتاب که «آموزش از طریق تحقیق و گفتگو» است نکته ی مهمی بیان می شود : «گوش دادن نوعی تفکر است.» قاعده ی مهمی که از دل مقایسه های مستقیم فعالیت های هدایت شده ی کلاسی منتج شده است.در این بخش اصول اساسی گفتگو در کلاس مانند احترام به نظر سایرین، آرامش و سکوت و … استخراج می شود ، چگونگی ایجاد اعتماد در دانش آموزان برای انتخاب عقاید و تقویت و انتقال آرا بحث می شود.از طرفی برخی از مسائل غامض اخلاقی که ممکن است در کلاس مطرح شوند هم در این بخش عنوان و بررسی می شوند.
در بخش چهارم که آخرین بخش کتاب است یک بار دیگر فایده های پژوهش فلسفی مرور می شود، از جمله مواردی که در این فصل مطرح شده است نگاهی هایدگری مولف به روند تدریس و تربیت است که تدریس را امری زیسته و جزیی از زیستن می خواند، بدین خاطر کودک آگاهانه به جستجوی خویشتن می پردازد در این مسیر به نقشه ها ، علامات ، الگوها ، پل ها و قلاب هایی نیاز دارد، وقتی کودکان با داستان همراه می شوند به نشاط آمده گوش دادن فعال و متمرکز را تمرین میکنند.
آخرین مقاله در این کتاب ترجمه ی نوشتاری دیالکتیکی از دیوید وایت است، «صدای افتادن درختی در جنگل» به بحث متافیزیکی «زمان» با خوانشی دوباره از دیالکتیک معروف هیلاس (جسم) و فیلالوس (روح) اسقف برکلی در کلاس درس همراه است، وایت تلاش میکند تا با بازخوانی این گفتگو ها در کلاس و روشن کردن مفاهیم کلیدی در اجتماع پژوهش به تحلیل و واکاوی همزمان مفاهیم توسط دانش آموزان دست یابد.مفاهیمی همچون «محسوسات» یا «تردید گرایی جهان خارج و حیطه های آن» و «ارزش ها» دست مایه ی بحث وایت و دانش آموزانش در کلاس می شوند و اینگونه پای مباحث متافیزیکی کلاسیک به کلاس درس باز می شود.