Philosophy for Children in Iran: From Beginning up to Now …
مارس 4, 2012
برای بچه‌های سرزمین ما
مارس 10, 2012

بررسی و نقد برنامه درسی پایه پنجم و ششم فلسفه برای کودکان (داستان کشف هاری استاتلمیر و راهنمای آموزشی آن تحت عنوان کاوشگری فلسفی)

عنوان : بررسی و نقد برنامه درسی پایه پنجم و ششم فلسفه برای کودکان (داستان کشف هاری استاتلمیر و راهنمای آموزشی آن تحت عنوان کاوشگری فلسفی)

نام و نام خانوادگی
 زینب واعظ شهرستانی

(این پایان نامه در حال انجام است.)

استاد راهنما: جناب آقای دکتر یحیی قائدی

استاد مشاور: سرکار خانم دکتر مهرنوش هدایتی

بیان مسئله:

فلسفه فعالیتی است که بیش از آنکه به پاسخ بیندیشد در اندیشه پرسش است. اما فقدان پرسش و نقد خلاقانه در عرصه آموزش، تأکید بر به خاطرسپاری صرف معلومات و محدود شدن ارزیابی دانش آموزان از طریق ریزنمرات، از جمله عواملی است که سطح کیفی آموزش و در نتیجه حیات عقلانی جامعه را تنزل بخشیده است. در واقع فراگیر بودن شیوه های آموزشی معلم محور که منجر به در حاشیه قرار گرفتن پرسش، اندیشیدن و محوریت اطلاع رسانی می شود، نخستین گام به سوی راندن تفکر فلسفی و فلسفه از متن زندگی روزمره به کتاب های حجیم، پیچیده و چه بسا مبهم می گردد(راب، ۲۰۰۲، ص۷). از طرفی یکی از اهداف هر نظام آموزشی تربیت انسان هایی آگاه و هشیار است، بنابراین لازم است در برنامه درسی مدارس چنین هدفی مد نظر قرار گیرد. برنامه های درسی که قدرت و توانایی استدلال و تفکر را در دانش آموزان تقویت نموده، به جای انباشتن حقایق و عقایدی که پیشینیان بیان نموده اند، تقویت اندیشه فلسفی را در آنان مورد توجه قرار داده، بر توانایی دستیابی به دانایی و آگاهی تأکید نمایند. جدید ترین رویکرد در این زمینه، برنامه درسی فلسفه برای کودکان[۱] می باشد که در سال ۱۹۷۰ توسط لیپمن[۲] و همکارانش در موسسه پیشبرد فلسفه برای کودکان[۳] در بسیاری از کشورهای جهان در حال اجراست. وی بنیاد برنامه درسی خود را بر پرورش ذهنیت فلسفی بنا نهاده، درصدد پرورش ابعاد مختلف این تفکر در دانش آموزان است(اسکندری و کیانی، ۱۳۸۶، ص۱). این برنامه شامل یک کتاب راهنمای معلم و یک کتاب رمان است که برای پایه های دوم تا دوازدهم(K-12) توصیف می شود(قائدی، ۱۳۸۳، ص۳۱). در این رساله نگارنده به نقد و تحلیل برنامه درسی پایه پنجم و ششم با عنوان کشف هری استاتلمیر[۴] که یک راهنمای آموزش معلم تحت عنوان کاوش گری فلسفی همراه آن است، می پردازد. در این برنامه بر روی فراگیری منطق صوری و غیر صوری(عملی) تأکید می شود. این داستان الگوی گفتگویی را ارائه می کند که در آن کودکان با یکدیگر و با معلم به گفتگو می پردازند. داستان در یک کلاس درس کودکان تنظیم شده است، جایی که آنها شروع به درک بنیادهای استدلال منطقی می کنند. شخصیت های اصلی داستان هاری، قواعد استدلال را کشف می کنند و تلاش می کنند تا آنها را در رویدادهای زندگی روزمره خویش به کار گیرند. کاوشگری فلسفی، راهنمای آموزشی کشف هاری استاتلمیر، ایده های فلسفی برآمده از هر فصل داستان را شناسایی می کند و برای اجرای آن در کلاس، طیفی از تمرینات و فعالیت ها را برای هر ایده تدارک می بیند. در پایه ششم نیز برنامه درسی شامل داستان های کوتاه تونی[۵] است که پیش فرض های اساسی کاوشگری علمی[۶] را بررسی می کند. این کار از طریق به بحث گذاردن فرض های اساسی کار علمی صورت می گیرد تا کودکان بتوانند به سمت شناخت هدف ها و سودمندی علم حرکت کنند. دانش آموزانی که فرصت هایی برای بحث پیرامون مفاهیمی نظیر، عینیت، پیش بینی، اثبات، اندازه گیری، تبیین، توصیف و علیت داشته اند، بهتر آماده خواهند شد تا با محتوای علمی رشته ها سروکار داشته باشند و بهتر برانگیخته می شوند تا در کاوشگری علمی مشارکت کنند. این برنامه درسی با راهنمای آموزشی معلم تحت عنوان کاوشگری علمی همراه است(قائدی، ۱۳۸۳، ص ۳۰).

روش تحقیق مورد استفاده با توجه به ماهیت موضوع، تحلیل محتوای کیفی و استنتاجی است. هدف محقق این است که با جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل و نقد آن به نتایج پژوهشی مطلوبی دست یابد. لذا در راستای این هدف با استفاده از روش تحلیل محتوا به ترجمه منبع اصلی(داستان هاری استاتلمیر) و تحلیل و بازگردانی آن می پردازد. در روش تحلیل محتوای کیفی، محقق به دنبال آنست تا مواردی را در محتوای مشخص (که در اینجا داستان هاری و راهنمای آموزشی آن است) تحلیل و پیگیری نماید؛ به نحوی که بتواند به سوالها یا اهداف تحقیق خود پاسخ دهد. مثلأ در این تحقیق یکی از اهداف بررسی محتوای برنامه درسی است، محقق به آن اندازه محتوا را جستجو می کند تا بتواند به این هدف دست یابد؛ از اینرو هدف در روش تحلیل محتوای کیفی، شمارشی کمی نیست



۱- P4C

۲- lipman

۳- Institue of Advancement Philospphy For Children(IAPC)

۴- Harry Stattelmeir’s Discovery

-Tony 5

۶- Scientific Inquiry