به نام خدا
گزارش کارگاه تربیت مربی فبک؛ پنجشنبه ۱۰ بهمن ۱۳۹۳
جلسه نهم از سومین دوره ده روزه کارگاه تربیت مربی فلسفه برای کودکان جولانگاه خلاقیتهای ناب و لحظات بکر اندیشیدن بود. این جلسه شامل تمرین مهارتهای مربیگری، تمرین ریاضی در فبک و ارزشیابی در فبک بود. مهربانوها الناز، شیرین، ساره(مهمان)، لیلا، سمیه۱، مونا، افسانه، نسرین، سمیه۲، راضیه و مانیا و مهربانان مهدی و رضا در این جلسه شرکت داشتند.
۱-۱) تمرین مهارت مربیگری:
۱-۱-۱) اجرای سمیه ۱:
مراحل اصلی اجرا:
۱- ارائه محرک: سمیه برای ارائه محرک، جشن تولدی نمادین برای سومین دوره تربیت مربی فبک برگزار کرد.
۲- مفهوم یابی از این جشن تولد خاطره انگیز
۳- رأی گیری برای انتخاب بحث برانگیزترین مفهوم
رضا: قرارداد | شیرین: اهمیت | افسانه: تحول | |
مهدی: فرزانگی | لیلا: رشد ذهنی | سمیه ۲: یادمان | |
الناز: فرهیختگی | مونا: ارزشگذاری | راضیه: لحظه | |
ساره: خاطره | نسرین: بیماری | مانیا: خاطره |
۴- انتخاب مفهوم «فرهیختگی» برای بحث
۵- نوشتن جملهای متناسب و مرتبط با مفهوم « فرهیختگی»
نسرین: فرهیختگی یعنی شکوه دانایی | مانیا: فرهیختگی با رکود تضاد دارد. |
سمیه۲: میزان دانش ارتباطی با فرهیختگی ندارد. | راضیه: تولد فرهنگ نو |
لیلا: فرهیختگی روح و فکر بزرگ میطلبد. | افسانه: انسان فرهیخته کسی است که مفهوم انسانیت را در مورد همه انسانها صادق بداند. |
مونا: به فرهیختگی میتوان گاهی بهعنوان رشد تفکر انسانها نگریست. | الناز: فرهیخته چرایی زندگی را میداند و هر چگونگی را میسازد. |
مهدی: والایی فکر، علم، فرهنگ و هنر از لوازم فرهیختگی است. | ساره: تهذیب و تحصیل |
رضا: آنان که محیط فضل و آداب شدند. | شیرین: دانستن فلسفه زندگی |
۶- رأی گیری برای انتخاب بحث برانگیزترین جمله
۷- انتخاب جمله «انسان فرهیخته کسی است که مفهوم انسانیت را در مورد همه انسانها صادق بداند» برای بحث و گفتگو
۸- آغاز بحث و تبادل نظر بین موافقان و مخالفان
مهارت های کوتاه سخن گفتن، گوش کردن و دلیل آوردن در حین اجرا تمرین شد.
۹- جمع بندی بحث: اعضاء احساس خود را از بحث نقاشی کردند.
مانیا
|
سمیه۲
|
راضیه
|
مونا
|
افسانه
|
مهدی
|
نسرین
|
الناز
|
شیرین
|
لیلا
|
رضا |
لازم به ذکر است در حین برش و تقسیم کیک، راضیه نظر استاد را در مورد طرح گام به گام تا اندیشه که توسط کانون پرورش فکری کودکان اجرا شده است، جویا شد.
استاد بیان داشتند که: باید بدانیم منظور از بومی سازی و “گام به گام تا اندیشه “چیست؟
فبک مخصوص هیچ کشوری نیست و مختص انسان است. فبک در همه کشورها، فبک است اما آنچه آن را از کشوری به کشور دیگر متفاوت میسازد، اهداف و مقاصدی است که کشورها با اجرای فبک دنبال میکنند.
گام به گام تا اندیشه به یک فن اشاره دارد. اگر در این طرح تکنیک یا فنی ارائه شود که با آن بتوان گام به گام به اندیشه رسید، میتوان این طرح را پذیرفت اما این طرح نباید خودش را معادل یک نظام تلقی کند. چرا که نیازمند بنیاد نظری و پشتوانه است.
۱-۱-۲) اجرای نسرین:
هدف: پیشبینی طرح بحث برای کتاب نافل بانی
مراحل اصلی اجرا:
۱- گروه بندی اعضاء: شرکتکنندگان در کارگاه به گروههای سه نفره تقسیم شده و کتاب نافل بانی در اختیار هر چهار گروه قرار گرفت.
۲- ارائه محرک: معرفی کتاب نافل بانی و خواندن داستان
۳- مفهومیابی از داستان: هر فرد میبایست سه مفهوم از داستان استخراج مینمود.
۴- ساختن سؤال فلسفی از مفاهیم به صورت گروهی
۵- رأیگیری برای انتخاب پرسش بحثبرانگیز به روش سلبی: حذف پرسشی که به اعتقاد اعضاء بحثبرانگیز نبود.
ارم(الناز، رضا و مهدی) | فلسفه زبان چیست؟ |
شادی(شادی، ساره و لیلا) | آیا هر کسی میتواند همدلی کند؟ |
سام(سمیه ۱، افسانه و مونا) | ارتباط بین زبان و تفکر چیست؟ |
ثمر(سمیه۲، مانیا و راضیه) | چطور میتوان دنیا را از نگاه کودکان دید؟ |
۶- انتخاب پرسش «ارتباط بین زبان و تفکر چیست؟» برای بحث
۷- پاسخگویی داوطلبانه به سؤال منتخب برای آغاز گفتگو
۸- تبادل نظر بین موافقان و مخالفان
۹- اظهار نظر کسانی که درباره ارتباط بین زبان و تفکر، نظر متفاوتی داشتند.
۱۰- جستجوی افرادی که در بحث شرکت نکرده بودند و پرسیدن دلیل عدم مشارکت آنها
۱۱- جمعبندی بحث: نسرین برای جمعبندی برگهای حاوی طرح بحث کتاب نافل بانی را به اعضاء داد و از آنها خواست که پشت برگه اثر دست خود را کشیده و به سایرین داده تا جملهای بهعنوان یادگاری بنویسند.
در حین اجرا مهارتهای گوش کردن و دلیل آوردن مورد توجه قرار گرفت و در پایان اجرا تحفه نسرین برای اعضاء، کتاب نافل بانی بود.
۱-۱-۳) اجرای مانیا:
مراحل اصلی اجرا:
۱- ارائه محرک: داستانگویی گروهی به روش خطی: مانیا جملهای بر روی تابلو نوشت و از اعضاء خواست که هر یک جملهای به آن اضافه کنند، جمله آخرین نفر، پایان داستان بود.
مانیا: روزی سنگی بزرگ از کوه به پایین سرازیر شد. رضا: حرکت سنگ صدای عظیمی در دره راه انداخت. مهدی: به گوشم چنین صدایی طنینانداز شد. الناز: خورد به پای من. ساره: مردم که از صدای سنگ جمع شده بودند، به من نگاه کردند. شیرین: ولی من نگران نبودم لیلا: و میخندیدم سمیه۱: و فکر میکردم مونا: که اگر مردم بدانند که پای من مصنوعی است، دیگر نگران من نیستند. افسانه: ناگهان سنگ از هم باز شد نسرین: و قسمتی از آن به پای سالم من خورد. راضیه: چرا من؟! سمیه۲: من پای کوه چه کار میکردم؟!
۲- گفتگو در مورد ویژگیهای داستان فلسفی در داستان متولد شده
۳- استخراج مفاهیم موجود در داستان
رضا: واکنش | شیرین: پرسش | افسانه: بخت | |
مهدی: تنهایی | لیلا: نگرانی | سمیه ۲: بازخوردهای متنوع | |
الناز: شگفتآوری | مونا: دگرگونی | راضیه: اعجاب | |
ساره: هیجان | نسرین: نقص عضو | سمیه۱: حرکت |
۴- رأیگیری برای انتخاب بحثبرانگیزترین مفهوم
۵- انتخاب مفهوم «بخت» برای بحث
۶- ساختن مفاهیم ترکیبی از مفهوم« بخت»: مفاهیمی مثل بدبخت، خوشبخت، شوربخت، سفیدبخت، بخت برگشته و بختک مفاهیمی بودند که اعضاء به آن اشاره کردند.
۷- تعریف داوطلبانه مفهوم «بخت» برای آغاز گفتگو
۸- تبادل نظر میان مخالفین و موافقین
۹- جمعبندی: ارائه تعریفی از «بخت» و بیان احساس در مورد اجرا در یک جمله
در حین اجرا، مانیا مهارتهای گوش کردن، دلیل آوردن و کوتاه سخن گفتن را مورد توجه قرار داد.
۱-۲) ارزشیابی اجرا:
۱-۲-۱) مراحل ارزشیابی:
۱- رسم جدول ارزشیابی: استاد جدولی را رسم نمودند که اسامی اجراکنندگان به ترتیب اجرا و نقاط ضعف و قوت، عناوین آن بود.
۲- ارزیابی گروه از اجراها: اعضاء با نوشتن نقاط ضعف و قوت هر اجرا، جدول رسم شده را تکمیل نمودند.
۳- خودارزیابی اجراکنندگان: در ابتدای گفتگو پیرامون هر اجرا، اجراکننده برداشتها، نظرات و احساساتش را در مورد اجرا بیان میداشت و به سؤالاتی از این دست که در اجرای دوم در مقایسه با اجرای اول چه تغییراتی داشتهاند، آیا تمایل داشتند که اجرا هر چه زودتر به پایان برسد یا خیر؟ و … پاسخ میدادند.
۴- ارزیابی جدول ارزشیابی: نقاط ضعف و قوت نوشته شده برای هر اجرا توسط اعضاء مورد ارزیابی قرار گرفت و استاد نیز نکاتی را به اجراکنندگان یادآور شدند.
۵- سخن پایانی اجراکنندگان: در پایان ارزشیابی هر اجرا، اجراکننده نظر خود را درباره نقاط ضعف و قوتی که در جدول نوشته شده بود، بیان کرده و در صورت تمایل چیزی را حذف یا اضافه مینمودند.
۱-۲-۲) نکاتی که استاد در حین ارزشیابی اجرا بیان داشتند:
۱- بخش جالب و هیجانانگیز اجرا غیرقابل پیشبینی بودن جریان آن است و آنچه مربی باید بداند این است که بحث را به چه سمتی پیش ببرد. مهارت مربی برای پیشبرد بحث از اهمیت بیشتری نسبت به معلومات او برخوردار است.
۲- مربی باید بداند که: آیا فرد مخالفت کرده است یا خیر؟ و دانستن اینکه مخالفت او صحیح است یا نه؟ کار مربی نیست.
۳- هدفهای غایی فبک بحث، درگیر شدن، فکر کردن، به چالش کشیده شدن و ایجاد سؤالات اساسی در فرد است و مهارتها اهداف واسطهای هستند. ابتکار در ارائه محرک باید در خدمت این اهداف باشد. ضمن اینکه تنها مرحلهای که میتوان ابتکار به خرج داد، مرحله ارائه محرک نیست. یک رخداد معمولی زندگی هم میتواند آغازگر بحثی فلسفی باشد و مربی با مهارت بالا نگران محرک برای شروع بحث نیست.
۴- در گرفتن بحث و گفتگو پیرامون محرک، بخش اصلی فبک است و چندین بار رأیگیری برای انتخاب موضوع زمان مفید بحث را کاهش میدهد. زمانی که مفهومی برای بحث انتخاب شد، نیاز نیست تمامی جملات افراد درباره مفهوم بحثبرانگیز روی تابلو نوشته شود. میتوان از چنین تکنیکهایی استفاده نمود: کسانی که جالبترین جمله را نوشتهاند، کسانی که داوطلبند جملهشان نوشته شود و …
درصورتی که تمام جملهها نوشته شد، میتوان قبل از رأیگیری عبارتهایی که جمله نیستند را با طرح این سؤال که کدام عبارتها ویژگی جمله بودن را ندارند، حذف کرد. تکنیک دیگر ادغام جملات با هم و رسیدن به چندین جمله بحثبرانگیز است.
۵- دستورالعملها واضح و کامل باشند و ترجیحاً کاری که اعضاء باید انجام بدهند در ابتدای جمله گفته شود. مثلاً دستاتون رو با شور و هیجان بالا نگهدارید اگه مخالفید با…
۶- مخالفتها و موافقتها باید به سرانجام برسند و سپس به دنبال یافتن مخالفت جدیدی برای جملهها باشید.
۷- عصاره و ایده اساسی گفتهها اهمیت دارند، بنابراین مهارت کوتاه و مختصر سخن گفتن مورد توجه قرار گیرد و از دیگران بخواهید به فردی که نمیتواند در یک جمله نظراتش را بگوید، کمک کنند.
۸- دلیل شرکت نکردن اعضاء در بحث و سؤالات مطرح شده توسط اعضاء که اساسی نیستند را در اجتماع پژوهشی به بحث گذارده و بررسی شوند.
۹- به درخواست اعضاء در حین اجرا توجه شود.
۱۰- توجه به تکنیک انعکاس در اجرا: مخالف یا موافق، قبل از آنکه حرف خود را بزند، سخن فرد مورد مخالفت یا موافقت را بازخوانی کرده و سپس مخالفت یا موافقت خود را بیان کند. مثلاً الناز میگه……….. و من به این دلیل باهاش مخالفم که……
۱۱- تکنیکهای جمعبندی بحث: ۱) در مورد موضوع بحثبرانگیز یک جمله بنویسید. ۲) مرور آنچه گذشت توسط مربی یا اعضاء: چه بحثهایی صورت گرفت؟ چه بحثهایی در موافقت یا مخالفت با بحثهای اولیه در گرفت و به کجا ختم شد؟ چه ادعاهایی در مقابل هم و چه ادعاهایی در موافقت هم مطرح شدند؟ ۳) ایجاد پرسشهایی توسط مربی و در ارتباط با بحثهای صورت گرفته
۱۲- روش مانیا برای داستاننویسی، روش مناسبی برای پرورش تخیل و آموزش داستاننویسی است. میتوان بعد از نوشتن جمله اول از اعضاء خواست که جمله دوم را بنویسند و جمله دوم از میان جملات نوشته شده و از طریق بحث و گفتگوی اعضاء انتخاب شود و این روند تا پایان داستان ادامه یابد.
۱۳- در مفهومیابی از محرک ارائه شده میتوان به بررسی مفهومها پرداخت. اینکه مفهومهای نوشته شده، از این محرک قابل استخراج بود یا خیر؟
کارگاه بعد از وقفهای جهت نماز و ناهار پیگیری شد.
ادامه تمرین مهارت مربیگری
۱-۱-۴) اجرای رضا:
مراحل اصلی اجرا:
۱- ارائه محرک به شیوهی دموکراتیک: رضا سه متن با مضمون ۱- تولد و آفرینش ۲- جنگ و ۳- انقلاب به عنوان محرک در نظر گرفته بود.
۲- رأیگیری برای انتخاب متن
۳- انتخاب متن با مضمون«جنگ»
۴- انتخاب جمله چالشبرانگیز از خود متن و بیان جملات به صورت داوطلبانه همراه با اظهار نظر در مورد مخالفت یا موافقت با جمله
ü : موافق با جمله û : مخالف با جمله |
üمانیا و شیرین: جنگ واژهای است که فاعل دارد اما مفعول نه. |
üراضیه: پدر و مادر جنگ پادشاهانیاند که هر دو در پیدایش آن سهم دارند. | |
ûالناز: چنانچه از ظلم بر میآید که ظالمی هست و مظلومی و معلوم هست که چه کسی حق است و باطل | |
ûافسانه: جنگ فعل فریبندهای است که پلیدی خود را پنهان میکند. | |
ûنسرین: سربازان ابزارهای جنگی هستند که شماره دارند و شمارش میشوند. | |
ûسمیه۱: سربازها موجوداتی فاقد هویتاند. | |
ûمونا: جنگ مظهر پلیدترین افعال ممکن بشری است. |
۵- رأیگیری برای انتخاب جمله بحثبرانگیز
۶- انتخاب جمله « جنگ مظهر پلیدترین افعال ممکن بشری است» برای بحث و گفتگو
۷- تبادل نظر میان مخالفان و موافقان جمله انتخابی با در نظر گرفتن متن
۸- جمعبندی بحث: نوشتن یک جمله درباره جنگ و بیان احساس خود راجع به بحث
ادامه ارزشیابی اجرا:
ارزشیابی از اجرای رضا به شیوه شفاهی صورت گرفت؛ به این صورت که همه افراد یک نقطه قوت و یک نقطه ضعف اجرای رضا را عنوان کرده و در ادامه استاد نکاتی را به رضا یادآور شدند و نهایتاً رضا برداشتها و نظراتش را نسبت به گفتههای اعضاء بیان کرد.
۲-۱) تمرین ریاضی به شیوه فبک
برای شروع استاد از اعضاء خواستند عددی یک رقمی انتخاب کنند، آن را دو برابر کرده و حاصل را با چهار جمع کنند و در پایان عملیاتی روی عدد به دست آمده انجام دهند که جواب آن دو شود.
o×۲=m | m+ 4= | ؟؟؟؟؟=۲ |
در دومین گام همه اعضاء فرآیند محاسباتی خود را بر روی تابلو نوشتند.
سپس استاد از اعضاء خواستند قاعدهای برای فرآیند محاسباتی خود بنویسند. برای معادلاتی که از عمل تقسیم استفاده شده بود قاعدهای به صورت زیر نوشته شد:
اگر عدد یک رقمی را در دو ضرب کنیم و به آن عدد چهار اضافه کرده و مجدداً دو عدد را با هم جمع کنیم؛ جواب همیشه دو خواهد بود. (راضیه: خیر)
استاد از اعضاء خواستند که در یک جمله دلیلی برای قاعده نوشته شده بیاورند.
مونا: چون هر چه دو برابر شود نهایتاً به همان اجزای خود تقسیمپذیر خواهد بود.
استاد مخالفان دلیل مونا را جستجو کرده و از آنجا که همه افراد با آن موافق بودند؛ دلیل موافقان را شنیدند.
راضیه: اگر عمل معکوس فرآیند ریاضی را انجام دهیم، همان وضعیت اول را خواهد داشت.
مهدی قاعده دیگری را برای فرآیند محاسباتی بیان کرد:
هر عددی در این فرآیند تقسیم بر جمع عدد ابتدایی با دو شود، جوابش دو است.
در ادامه استاد از اعضاء خواستند که:
عددی یک رقمی انتخاب کرده، آن را سه برابر کنند و در پایان عملیاتی روی عدد به دست آمده انجام دهند که جواب آن سه شود.
o×۳=m | m؟؟؟؟=۳ |
رضا قاعده این فرآیند محاسباتی را چنین گفت: عدد لازم است مضربی از سه باشد.
در پایان استاد توضیحاتی در مورد ریاضی در فبک ارائه نمودند: فبک در آموزش ریاضی به دنبال کلنجار رفتن و کشف کردن قاعدههای ریاضی، مفهومسازی و معناسازی قاعده ها و فکر درباره ریاضی است. هدف فبک تعمق در بنیادها و مفهومهای اساسی ریاضی است و نه انجام یک عملیات خاص. فبک به دنبال کاوش در سؤالاتی مثل: عدد چیست؟ اعمال ریاضی چه ارتباطی با هم دارند؟ آیا عدد واقعی است یا قراردادی؟ آیا اعداد در اشیاء قرار میگیرند یا ما به اشیاء نسبت میدهیم؟ آیا روابط ساخته شده در ریاضی واقعاً در اعداد وجود دارند یا قراردادی است؟ و… است. بعد از تعمق درباره سؤالهایی از این دست، درک مفاهیم ریاضی مثل زاویه، معادله و… راحتتر میشود.
۳-۱) ارزشیابی در فبک
استاد در این بخش با رسم جدولی بر روی تابلو از اعضاء خواستند فرمی برای ارزشیابی در کلاسهای فبک طراحی کنند. برای تهیه این فرم لازم بود نکاتی در نظر گرفته شود: ۱) چرا ارزشیابی میکنیم؟ ۲) چه مواردی را ارزشیابی میکنیم؟ ۳) چه کسانی را ارزشیابی میکنیم؟ ۴) چه زمانی ارزشیابی میکنیم؟
ردیف | سؤال | مقیاس | شواهد و دلایل |
۱
۲ ۳ |
استدلال | امروز سؤالات بیشتری پرسیدم |
استاد بیان داشتند که پاسخهای متفاوت به سؤالات بالا، منجر به تفاوت در فرمهای ارزشیابی میشود. پاسخ اعضاء به سؤال چه مواردی را ارزشیابی میکنیم؟ عبارت بود از: مهارت استدلال کردن، داستان فلسفی گفتن، اجازه گرفتن، گوش دادن، روشن و واضح حرف زدن، عقاید مخالف را تحمل کردن، همفکری کردن، خلاصه و موجز سخن گفتن، مخالفت کردن، بیان احساسات، رعایت قواعد، مورد نقد قرار گرفتن، استفاده از تمثیل، همدلی کردن، داوری، گفتگوی صحیح، پرسشگری، تمرکز در تفکر، خردورزی و دلیل خواستن.
هدف از ارزشیابی در فبک کمک به شاگردان برای بهبود ضعفهایشان است و معلومات مد نظر نیست، همچنین ارزشیابی متناسب با اهدافی که کلاس در پی تحقق آن است، میباشد. برای مثال اگر هدف پرسیدن سؤالات اساسی است؛ ارزشیابی باید در ارتباط با پرسشهای کودکان انجام گیرد. بنابراین مهمترین بخش ارزشیابی آگاهی از این است که چه موضوعات و مهارتهایی قرار است ارزشیابی شود. چگونگی ارزشیابی یا اینکه توسط چه کسی انجام شود در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
والدین و جامعه را میتوان در ارزشیابی مشارکت داد. گفتگوی مربی با والدین پیرامون مهارتهای کودک، ارائه فرم ارزشیابی به آنها، دعوت کردن از آنها برای حضور در کلاس و مشاهده فعالیتهای کودکانشان از نزدیک و اجرا با حضور همزمان کودکان و والدین از جمله راههای مشارکت والدین در ارزشیابی فبک است.
در پایان جلسه نهم کارگاه، هر یک از اعضاء در یک جمله احساس و برداشت خود را بیان نمود.
سپاس از مهدی بزرگوار؛ برای خوانش گزارش اولیه و نظرات سودمندش.
قلبتان گرم و آرام
راضیه رجب زاده 12 بهمن ماه ۱۳۹۳