مشاوره فلسفی در «وقتی نیچه گریست»

مشاوره فلسفی در “وقتی نیچه گریست”
یحیی قائدی.۲۵دی ۹۷

از یالوم جسته و گریخته اینجا و آنجا شنیده بودم.مامان و معنای رندگی،درمان شوپنهاور از دیگر آثار او را دیده بودم(فقط دیده بودم) اما “وقتی نیجه گریست”را مدت ها بود که در خانه داشتم،کسی به من هدیه داده بود.اما‌ تا همین اواخر سراغش نرفته بودم.وقتی خودم را وارسی کردم دیدم نه از نیجه خوشم می آمده و نه از این یالوم که اخیرا در ایران بر سر زبان ها افتاده!چه معنی دارد آخر! شاید هم دلم نمی خواسته، گریه نیچه مغرور و کله شق را ببینم.
گرچه بعد ها فهمیدم که من چقدر نیچه ای به برخی چیز ها و از جمله “قدرت” می نگریسته ام.سرانجام به توصیه برخی از دوستان در پستی اینستا گرامی(آنجا که از کتابی نچسپ صحبت کرده بودم. و دوستان فهرستی از کتابهای خواندنی را به من پیشنهاد کرده بودند.و این هم از سودمندیهای اینستاگرام است )و نیز به دلیل نبودن کتابی در دستم برای خواندن، رفتم سراغ وقتی نیچه گریست‌.
به سبب علاقمندی نوینم به مشاوره فلسفی و هدایت یک رساله دکتری در این زمینه(رساله دکتری مریم پور آقا)،رد پای مشاوره فلسفی را در این نوشته یالوم نیز یافتم.پس از آن تصور کردم چگونه است که نوشته های یالوم این همه مورد توجه روان شناسان و مشاوران در ایران قرار گرفته است اما آنها وقتی بحث مشاوره فلسفی می شود،گُر می گیرند.یالوم این همه از درمان فلسفی بحث می کند،اما برخی می پندارند مشاوران و روان شناسان نه به فلسفه احتیاج دارندو نه فلسفه را با درمان کاری هست.و برخی نیز تصور می کنند مشاوره فلسفی هیاهویی بیش نیست. عدم درک مشاوره فلسفی تا آن اندازه هست که یک مشاور سر شناس در ایران در میانه راه از همراهی با رساله دکتری پیش گفته انصراف دهد و نگران باشد که مورد سرزنش همکارانش قرار گیرد‌.من به همکاران این چنینی ام پیشنهاد می کنم ،کمپینی در اعتراض به یالوم راه بیاندازند.چون او فلسفه را به شیوه ای نوین وارد روان درمانی و مشاوره کرده است و اصطلاح خانمان برانداز مشاوره فلسفی را بکار می برد.در ادامه بخش هایی از کتاب را نقل می کنم تا نشان دهم که یالوم چگونه به مشاوره فلسفی اشاره دارد.لازم به گفتن است که برخی از مشاوران فلسفی بر خلاف یالوم نقش درمانی برای مشاوره فلسفی قایل نیستند دست کم به صورت مستقیم.

۱.در اینجا یالوم آشکارا از مشاوره فیلسوفانه نام می برد:”وقتی برویر به اتاق بازگشت تا رفتنش را به اطلاع نیچه برساند،او سر از بالش برداشت و لیوان آبی را که کنار تخت بودبالاربرد:”بنوشیم به مناسبت فردا و آغاز رسمی عملی کردن نقشه مان!پس از یک استراحت مختصر بقیه امروز را به یافتن راهکاری برای پیشبرد مشاوره فیلسوفانه مان خواهیم گذراند.به امید دیدار دکتر برویر”.ص۲۳۰
۲.در اینجا برویر از یکی مصطلح ترین تکنیکهای مشاوره فلسفی استفاده می کند.یافتن پرسش اساسی مراجع یا مساله یابی:”من تصور کردم با تنظیم شکایات بر حسب اهمیت اصولی تر پیش برویم.ولی صراحتا بگویم مطمئن نیستم که باید کار را با ریشه ای ترین مساله که می تواند ترس از مرگ باشد آغاز کرد یا با سطحی ترین و فرعی ترین شان که هجوم اختیاری افکاربیگانه است.یا شاید از مشکلی آغاز کنیم که از لحاظ بالینی اضطراری تر و خطرناک تر است و آن افکار خودکشی است.یا از پردردسر ترین آنها که هر روز زندگی شما را تباه می کند و آن بیزاری از خوداست..”ص۲۴۲
۳.در اینجا یالوم از زبان برویر بین درمان فلسفی و روان شناختی تفکیک قایل می شود: برویر ادامه داد:”ولی واضح است که این شرایط از موقعیت کنونی من بسیار فاصله دارد.درمان این ها ،نه فیلسوفانه است و نه روان شناختی”ص۲۴۴.
۴.یالوم تعر یفی از درمان و یا مشاوره فلسفی ارایه می کند”…در چند روز اخیر به این نتیجه رسیده ام که درمان فلسفی عبارت است از این که بیاموزی چطور به صدای خود گوش فرا دهی…ص۲۸۵.
۵.در این نقل قول هم به درمانگری نیچه اذعان می شود و بدیهی است که آن درمانی فلسفی خواهد بود و نیز نشان می دهد که مشاوره فلسفی با چگونه مساله هایی مواجه است:”بسیاری از فیلسوفان پیرو نیچه او را یک در مانگر می دانند.مردی که آرزو داشت طبیب عصر خویش باشد.و امیدش به درمان کدامین بیماری بود؟ پوچ گرایی پسا داروینی….ص۴۵۳