پ ز ۹۳
ژانویه 31, 2015
پوستر جلسه اول کارگاه زمستانی
فوریه 18, 2015

راضیه رجب زاده و گزارش نهم

به نام خدا

 

گزارش کارگاه تربیت مربی فبک؛ پنج­شنبه ۱۰ بهمن ۱۳۹۳

جلسه نهم از سومین دوره ده روزه کارگاه تربیت مربی فلسفه برای کودکان جولانگاه خلاقیت­های ناب و لحظات بکر اندیشیدن بود. این جلسه شامل تمرین مهارت­های مربی­گری، تمرین ریاضی در فبک و ارزشیابی در فبک بود. مهربانوها الناز، شیرین، ساره(مهمان)، لیلا، سمیه۱، مونا، افسانه، نسرین، سمیه۲، راضیه و مانیا و مهربانان مهدی و رضا در این جلسه شرکت داشتند.

۱-۱) تمرین مهارت مربی­گری:

۱-۱-۱) اجرای سمیه ۱:

مراحل اصلی اجرا:

۱- ارائه محرک: سمیه برای ارائه محرک، جشن تولدی نمادین برای سومین دوره تربیت مربی فبک برگزار کرد.

۲- مفهوم­ یابی از این جشن تولد خاطره ­انگیز

۳- رأی­ گیری برای انتخاب بحث ­برانگیزترین مفهوم

رضا: قرارداد

شیرین: اهمیت

افسانه: تحول

مهدی: فرزانگی

لیلا: رشد ذهنی

سمیه ۲: یادمان

الناز: فرهیختگی

مونا: ارزشگذاری

راضیه: لحظه

ساره: خاطره

نسرین: بیماری

مانیا: خاطره

 

۴- انتخاب مفهوم «فرهیختگی» برای بحث

۵- نوشتن جمله­ای متناسب و مرتبط با مفهوم « فرهیختگی»

نسرین: فرهیختگی یعنی شکوه دانایی

مانیا: فرهیختگی با رکود تضاد دارد.

سمیه۲: میزان دانش ارتباطی با فرهیختگی ندارد.

راضیه: تولد فرهنگ نو

لیلا: فرهیختگی روح و فکر بزرگ می­طلبد.

افسانه: انسان فرهیخته کسی است که مفهوم انسانیت را در مورد همه انسان­ها صادق بداند.

مونا: به فرهیختگی می­توان گاهی به­عنوان رشد تفکر انسان­ها نگریست.

الناز: فرهیخته چرایی زندگی را می­داند و هر چگونگی را می­سازد.

مهدی: والایی فکر، علم، فرهنگ و هنر از لوازم فرهیختگی است.

ساره: تهذیب و تحصیل

رضا: آنان که محیط فضل و آداب شدند.

شیرین: دانستن فلسفه زندگی

 

۶- رأی­ گیری برای انتخاب بحث ­برانگیزترین جمله

۷- انتخاب جمله «انسان فرهیخته کسی است که مفهوم انسانیت را در مورد همه انسان­ها صادق بداند» برای بحث و گفتگو

۸- آغاز بحث و تبادل نظر بین موافقان و مخالفان

مهارت های کوتاه سخن گفتن، گوش کردن و دلیل آوردن در حین اجرا تمرین شد.

۹- جمع ­بندی بحث: اعضاء احساس خود را از بحث نقاشی کردند.

مانیا

سمیه۲

راضیه

 

مونا

افسانه

مهدی

نسرین

الناز

شیرین

لیلا

رضا

 

 

لازم به ذکر است در حین برش و تقسیم کیک، راضیه نظر استاد را در مورد طرح گام به گام تا اندیشه که توسط کانون پرورش فکری کودکان اجرا شده است، جویا شد.

استاد بیان داشتند که: باید بدانیم منظور از بومی سازی و “گام به گام تا اندیشه “چیست؟

فبک مخصوص هیچ کشوری نیست و مختص انسان است. فبک در همه کشورها، فبک است اما آن­چه آن را از کشوری به کشور دیگر متفاوت می­سازد، اهداف و مقاصدی است که کشورها با اجرای فبک دنبال می­کنند.

گام به گام تا اندیشه به یک فن اشاره دارد. اگر در این طرح تکنیک یا فنی ارائه شود که با آن بتوان گام به گام به اندیشه رسید، می­توان این طرح را پذیرفت اما این طرح نباید خودش را معادل یک نظام تلقی کند. چرا که نیازمند بنیاد نظری و پشتوانه است.

۱-۱-۲) اجرای نسرین:

هدف: پیش­بینی طرح بحث برای کتاب نافل بانی

مراحل اصلی اجرا:

۱- گروه ­بندی اعضاء: شرکت­کنندگان در کارگاه به گروه­های سه نفره تقسیم شده و کتاب نافل بانی در اختیار هر چهار گروه قرار گرفت.

۲- ارائه محرک: معرفی کتاب نافل بانی و خواندن داستان

۳- مفهوم­یابی از داستان: هر فرد می­بایست سه مفهوم از داستان استخراج می­نمود.

۴- ساختن سؤال فلسفی از مفاهیم به صورت گروهی

۵- رأی­گیری برای انتخاب پرسش بحث­برانگیز به روش سلبی: حذف پرسشی که به اعتقاد اعضاء بحث­برانگیز نبود.

ارم(الناز، رضا و مهدی)

فلسفه زبان چیست؟

شادی(شادی، ساره و لیلا)

آیا هر کسی می­تواند همدلی کند؟

سام(سمیه ۱، افسانه و مونا)

ارتباط بین زبان و تفکر چیست؟

ثمر(سمیه۲، مانیا و راضیه)

چطور می­توان دنیا را از نگاه کودکان دید؟

 

۶- انتخاب پرسش «ارتباط بین زبان و تفکر چیست؟» برای بحث

۷- پاسخگویی داوطلبانه به سؤال منتخب برای آغاز گفتگو

۸- تبادل نظر بین موافقان و مخالفان

۹- اظهار نظر کسانی که درباره ارتباط بین زبان و تفکر، نظر متفاوتی داشتند.

۱۰- جستجوی افرادی که در بحث شرکت نکرده بودند و پرسیدن دلیل عدم مشارکت آن­ها

۱۱- جمع­بندی بحث: نسرین برای جمع­بندی برگه­ای حاوی طرح بحث کتاب نافل بانی را به اعضاء داد و از آن­ها خواست که پشت برگه اثر دست خود را کشیده و به سایرین داده تا جمله­ای به­عنوان یادگاری بنویسند.

در حین اجرا مهارت­های گوش کردن و دلیل آوردن مورد توجه قرار گرفت و در پایان اجرا تحفه نسرین برای اعضاء، کتاب نافل بانی بود.

 

۱-۱-۳) اجرای مانیا:

مراحل اصلی اجرا:

۱- ارائه محرک: داستان­گویی گروهی به روش خطی: مانیا جمله­ای بر روی تابلو نوشت و از اعضاء خواست که هر یک جمله­ای به آن اضافه کنند، جمله آخرین نفر، پایان داستان بود.

مانیا: روزی سنگی بزرگ از کوه به پایین سرازیر شد. رضا: حرکت سنگ صدای عظیمی در دره راه انداخت. مهدی: به گوشم چنین صدایی طنین­انداز شد. الناز:   خورد به پای من. ساره:   مردم که از صدای سنگ جمع شده بودند، به من نگاه کردند. شیرین: ولی من نگران نبودم لیلا:   و می­خندیدم سمیه۱: و فکر می­کردم مونا:   که اگر مردم بدانند که پای من مصنوعی است، دیگر نگران من نیستند. افسانه: ناگهان سنگ از هم باز شد نسرین: و قسمتی از آن به پای سالم من خورد. راضیه: چرا من؟! سمیه۲: من پای کوه چه کار می­کردم؟!

۲- گفتگو در مورد ویژگی­های داستان فلسفی در داستان متولد شده

۳- استخراج مفاهیم موجود در داستان

رضا: واکنش

شیرین: پرسش

افسانه: بخت

مهدی: تنهایی

لیلا: نگرانی

سمیه ۲: بازخوردهای متنوع

الناز: شگفت­آوری

مونا: دگرگونی

راضیه: اعجاب

ساره: هیجان

نسرین: نقص عضو

سمیه۱: حرکت

 

۴- رأی­گیری برای انتخاب بحث­برانگیزترین مفهوم

۵- انتخاب مفهوم «بخت» برای بحث

۶- ساختن مفاهیم ترکیبی از مفهوم« بخت»: مفاهیمی مثل بدبخت، خوشبخت، شوربخت، سفیدبخت، بخت برگشته و بختک مفاهیمی بودند که اعضاء به آن اشاره کردند.

۷- تعریف داوطلبانه مفهوم «بخت» برای آغاز گفتگو

۸- تبادل نظر میان مخالفین و موافقین

۹- جمع­بندی: ارائه تعریفی از «بخت» و بیان احساس در مورد اجرا در یک جمله

در حین اجرا، مانیا مهارت­های گوش کردن، دلیل آوردن و کوتاه سخن گفتن را مورد توجه قرار داد.

۱-۲) ارزشیابی اجرا:

۱-۲-۱) مراحل ارزشیابی:

۱- رسم جدول ارزشیابی: استاد جدولی را رسم نمودند که اسامی اجراکنندگان به ترتیب اجرا و نقاط ضعف و قوت، عناوین آن بود.

۲- ارزیابی گروه از اجراها: اعضاء با نوشتن نقاط ضعف و قوت هر اجرا، جدول رسم شده را تکمیل نمودند.

۳- خودارزیابی اجراکنندگان: در ابتدای گفتگو پیرامون هر اجرا، اجراکننده برداشت­ها، نظرات و احساساتش را در مورد اجرا بیان می­داشت و به سؤالاتی از این دست که در اجرای دوم در مقایسه با اجرای اول چه تغییراتی داشته­اند، آیا تمایل داشتند که اجرا هر چه زودتر به پایان برسد یا خیر؟ و … پاسخ می­دادند.

۴- ارزیابی جدول ارزشیابی: نقاط ضعف و قوت نوشته شده برای هر اجرا توسط اعضاء مورد ارزیابی قرار گرفت و استاد نیز نکاتی را به اجراکنندگان یادآور شدند.

۵- سخن پایانی اجراکنندگان: در پایان ارزشیابی هر اجرا، اجراکننده نظر خود را درباره نقاط ضعف و قوتی که در جدول نوشته شده بود، بیان کرده و در صورت تمایل چیزی را حذف یا اضافه می­نمودند.

 

۱-۲-۲) نکاتی که استاد در حین ارزشیابی اجرا بیان داشتند:

۱- بخش جالب و هیجان­انگیز اجرا غیرقابل پیش­بینی بودن جریان آن است و آنچه مربی باید بداند این است که بحث را به چه سمتی پیش ببرد. مهارت مربی برای پیشبرد بحث از اهمیت بیشتری نسبت به معلومات او برخوردار است.

۲- مربی باید بداند که: آیا فرد مخالفت کرده است یا خیر؟ و دانستن این­که مخالفت او صحیح است یا نه؟ کار مربی نیست.

۳- هدف­های غایی فبک بحث، درگیر شدن، فکر کردن، به چالش کشیده شدن و ایجاد سؤالات اساسی در فرد است و مهارت­ها اهداف واسطه­ای هستند. ابتکار در ارائه محرک باید در خدمت این اهداف باشد. ضمن این­که تنها مرحله­ای که می­توان ابتکار به خرج داد، مرحله ارائه محرک نیست. یک رخداد معمولی زندگی هم می­تواند آغازگر بحثی فلسفی باشد و مربی با مهارت بالا نگران محرک برای شروع بحث نیست.

۴- در گرفتن بحث و گفتگو پیرامون محرک، بخش اصلی فبک است و چندین بار رأی­گیری برای انتخاب موضوع زمان مفید بحث را کاهش می­دهد. زمانی که مفهومی برای بحث انتخاب شد، نیاز نیست تمامی جملات افراد درباره مفهوم بحث­برانگیز روی تابلو نوشته شود. می­توان از چنین تکنیک­هایی استفاده نمود: کسانی که جالب­ترین جمله را نوشته­اند، کسانی که داوطلبند جمله­شان نوشته شود و …

درصورتی که تمام جمله­ها نوشته شد، می­توان قبل از رأی­گیری عبارت­هایی که جمله نیستند را با طرح این سؤال که کدام عبارت­ها ویژگی جمله بودن را ندارند، حذف کرد. تکنیک دیگر ادغام جملات با هم و رسیدن به چندین جمله بحث­برانگیز است.

۵- دستورالعمل­ها واضح و کامل باشند و ترجیحاً کاری که اعضاء باید انجام بدهند در ابتدای جمله گفته شود. مثلاً دستاتون رو با شور و هیجان بالا نگه­دارید اگه مخالفید با…

۶- مخالفت­ها و موافقت­ها باید به سرانجام برسند و سپس به دنبال یافتن مخالفت جدیدی برای جمله­ها باشید.

۷- عصاره و ایده اساسی گفته­ها اهمیت دارند، بنابراین مهارت کوتاه و مختصر سخن گفتن مورد توجه قرار گیرد و از دیگران بخواهید به فردی که نمی­تواند در یک جمله نظراتش را بگوید، کمک کنند.

۸- دلیل شرکت نکردن اعضاء در بحث و سؤالات مطرح شده توسط اعضاء که اساسی نیستند را در اجتماع پژوهشی به بحث گذارده و بررسی شوند.

۹- به درخواست اعضاء در حین اجرا توجه شود.

۱۰- توجه به تکنیک انعکاس در اجرا: مخالف یا موافق، قبل از آن­که حرف خود را بزند، سخن فرد مورد مخالفت یا موافقت را بازخوانی کرده و سپس مخالفت یا موافقت خود را بیان کند. مثلاً الناز میگه……….. و من به این دلیل باهاش مخالفم که……

۱۱- تکنیک­های جمع­بندی بحث: ۱) در مورد موضوع بحث­برانگیز یک جمله بنویسید. ۲) مرور آن­چه گذشت توسط مربی یا اعضاء: چه بحث­هایی صورت گرفت؟ چه بحث­هایی در موافقت یا مخالفت با بحث­های اولیه در گرفت و به کجا ختم شد؟ چه ادعاهایی در مقابل هم و چه ادعاهایی در موافقت هم مطرح شدند؟ ۳) ایجاد پرسش­هایی توسط مربی و در ارتباط با بحث­های صورت گرفته

۱۲- روش مانیا برای داستان­نویسی، روش مناسبی برای پرورش تخیل و آموزش داستان­نویسی است. می­توان بعد از نوشتن جمله اول از اعضاء خواست که جمله دوم را بنویسند و جمله دوم از میان جملات نوشته شده و از طریق بحث و گفتگوی اعضاء انتخاب شود و این روند تا پایان داستان ادامه یابد.

۱۳- در مفهوم­یابی از محرک ارائه شده می­توان به بررسی مفهوم­ها پرداخت. این­که مفهوم­های نوشته شده، از این محرک قابل استخراج بود یا خیر؟

کارگاه بعد از وقفه­ای جهت نماز و ناهار پیگیری شد.

ادامه تمرین مهارت مربی­گری

۱-۱-۴) اجرای رضا:

مراحل اصلی اجرا:

۱- ارائه محرک به شیوه­ی دموکراتیک: رضا سه متن با مضمون ۱- تولد و آفرینش ۲- جنگ و ۳- انقلاب به عنوان محرک در نظر گرفته بود.

۲- رأی­گیری برای انتخاب متن

۳- انتخاب متن با مضمون«جنگ»

۴- انتخاب جمله چالش­برانگیز از خود متن و بیان جملات به صورت داوطلبانه همراه با اظهار نظر در مورد مخالفت یا موافقت با جمله

ü : موافق با جمله   û : مخالف با جمله

üمانیا و شیرین: جنگ واژه­ای است که فاعل دارد اما مفعول نه.

üراضیه: پدر و مادر جنگ پادشاهانی­اند که هر دو در پیدایش آن سهم دارند.

ûالناز: چنان­چه از ظلم بر می­آید که ظالمی هست و مظلومی و معلوم هست که چه کسی حق است و باطل

ûافسانه: جنگ فعل فریبنده­ای است که پلیدی خود را پنهان می­کند.

ûنسرین: سربازان ابزارهای جنگی هستند که شماره دارند و شمارش می­شوند.

ûسمیه۱: سربازها موجوداتی فاقد هویت­اند.

ûمونا: جنگ مظهر پلیدترین افعال ممکن بشری است.

 

۵- رأی­گیری برای انتخاب جمله بحث­برانگیز

۶- انتخاب جمله « جنگ مظهر پلیدترین افعال ممکن بشری است» برای بحث و گفتگو

۷- تبادل نظر میان مخالفان و موافقان جمله انتخابی با در نظر گرفتن متن

۸- جمع­بندی بحث: نوشتن یک جمله درباره جنگ و بیان احساس خود راجع به بحث

ادامه ارزشیابی اجرا:

ارزشیابی از اجرای رضا به شیوه شفاهی صورت گرفت؛ به این صورت که همه افراد یک نقطه قوت و یک نقطه ضعف اجرای رضا را عنوان کرده و در ادامه استاد نکاتی را به رضا یادآور شدند و نهایتاً رضا برداشت­ها و نظراتش را نسبت به گفته­های اعضاء بیان کرد.

 

۲-۱) تمرین ریاضی به شیوه فبک

برای شروع استاد از اعضاء خواستند عددی یک رقمی انتخاب کنند، آن را دو برابر کرده و حاصل را با چهار جمع کنند و در پایان عملیاتی روی عدد به دست آمده انجام دهند که جواب آن دو شود.

o×۲=m

m+ 4=

 ؟؟؟؟؟=۲

 

در دومین گام همه اعضاء فرآیند محاسباتی خود را بر روی تابلو نوشتند.

 

سپس استاد از اعضاء خواستند قاعده­ای برای فرآیند محاسباتی خود بنویسند. برای معادلاتی که از عمل تقسیم استفاده شده بود قاعده­ای به صورت زیر نوشته شد:

اگر عدد یک رقمی را در دو ضرب کنیم و به آن عدد چهار اضافه کرده و مجدداً دو عدد را با هم جمع کنیم؛ جواب همیشه دو خواهد بود.   (راضیه: خیر)

استاد از اعضاء خواستند که در یک جمله دلیلی برای قاعده نوشته شده بیاورند.

مونا: چون هر چه دو برابر شود نهایتاً به همان اجزای خود تقسیم­پذیر خواهد بود.

استاد مخالفان دلیل مونا را جستجو کرده و از آن­جا که همه افراد با آن موافق بودند؛ دلیل موافقان را شنیدند.

راضیه: اگر عمل معکوس فرآیند ریاضی را انجام دهیم، همان وضعیت اول را خواهد داشت.

مهدی قاعده دیگری را برای فرآیند محاسباتی بیان کرد:

هر عددی در این فرآیند تقسیم بر جمع عدد ابتدایی با دو شود، جوابش دو است.

در ادامه استاد از اعضاء خواستند که:

عددی یک رقمی انتخاب کرده، آن را سه برابر کنند و در پایان عملیاتی روی عدد به دست آمده انجام دهند که جواب آن سه شود.

o×۳=m    

m؟؟؟؟=۳

 

رضا قاعده این فرآیند محاسباتی را چنین گفت: عدد لازم است مضربی از سه باشد.

در پایان استاد توضیحاتی در مورد ریاضی در فبک ارائه نمودند: فبک در آموزش ریاضی به دنبال کلنجار رفتن و کشف کردن قاعده­های ریاضی، مفهوم­سازی و معناسازی قاعده ­ها و فکر درباره ریاضی است. هدف فبک تعمق در بنیادها و مفهوم­های اساسی ریاضی است و نه انجام یک عملیات خاص. فبک به دنبال کاوش در سؤالاتی مثل: عدد چیست؟ اعمال ریاضی چه ارتباطی با هم دارند؟ آیا عدد واقعی است یا قراردادی؟ آیا اعداد در اشیاء قرار می­گیرند یا ما به اشیاء نسبت می­دهیم؟ آیا روابط ساخته شده در ریاضی واقعاً در اعداد وجود دارند یا قراردادی است؟ و… است. بعد از تعمق درباره سؤال­هایی از این دست، درک مفاهیم ریاضی مثل زاویه، معادله و… راحت­تر می­شود.

۳-۱) ارزشیابی در فبک

استاد در این بخش با رسم جدولی بر روی تابلو از اعضاء خواستند فرمی برای ارزشیابی در کلاس­های فبک طراحی کنند. برای تهیه این فرم لازم بود نکاتی در نظر گرفته شود: ۱) چرا ارزشیابی می­کنیم؟ ۲) چه مواردی را ارزشیابی می­کنیم؟ ۳) چه کسانی را ارزشیابی می­کنیم؟ ۴) چه زمانی ارزشیابی می­کنیم؟

ردیف

سؤال

مقیاس

شواهد و دلایل

۱

۲

۳

استدلال

امروز سؤالات بیشتری پرسیدم

 

 

 

استاد بیان داشتند که پاسخ­های متفاوت به سؤالات بالا، منجر به تفاوت در فرم­های ارزشیابی می­شود. پاسخ اعضاء به سؤال چه مواردی را ارزشیابی می­کنیم؟ عبارت بود از: مهارت استدلال کردن، داستان فلسفی گفتن، اجازه گرفتن، گوش دادن، روشن و واضح حرف زدن، عقاید مخالف را تحمل کردن، همفکری کردن، خلاصه و موجز سخن گفتن، مخالفت کردن، بیان احساسات، رعایت قواعد، مورد نقد قرار گرفتن، استفاده از تمثیل، همدلی کردن، داوری، گفتگوی صحیح، پرسشگری، تمرکز در تفکر، خردورزی و دلیل خواستن.

هدف از ارزشیابی در فبک کمک به شاگردان برای بهبود ضعف­هایشان است و معلومات مد نظر نیست، همچنین ارزشیابی متناسب با اهدافی که کلاس در پی تحقق آن است، می­باشد. برای مثال اگر هدف پرسیدن سؤالات اساسی است؛ ارزشیابی باید در ارتباط با پرسش­های کودکان انجام گیرد. بنابراین مهم­ترین بخش ارزشیابی آگاهی از این است که چه موضوعات و مهارت­هایی قرار است ارزشیابی شود. چگونگی ارزشیابی یا این­که توسط چه کسی انجام شود در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

والدین و جامعه را می­توان در ارزشیابی مشارکت داد. گفتگوی مربی با والدین پیرامون مهارت­های کودک، ارائه فرم ارزشیابی به آن­ها، دعوت کردن از آن­ها برای حضور در کلاس و مشاهده فعالیت­های کودکان­شان از نزدیک و اجرا با حضور همزمان کودکان و والدین از جمله راه­های مشارکت والدین در ارزشیابی فبک است.

در پایان جلسه نهم کارگاه، هر یک از اعضاء در یک جمله احساس و برداشت خود را بیان نمود.

 

سپاس از مهدی بزرگوار؛ برای خوانش گزارش اولیه و نظرات سودمندش.

 

قلبتان گرم و آرام            

راضیه رجب ­زاده   12 بهمن ماه ۱۳۹۳