با تبیین پیامدهای آموزش فلسفه ورزی بر تاب آوری نوجوانان مورد غفلت واقع شده: مطالعه ای ترکیبی

عنوان رساله: با تبیین پیامدهای آموزش فلسفه ورزی بر تاب آوری نوجوانان مورد غفلت واقع شده: مطالعه ای ترکیبی”

استاد راهنما: دکتر چراغی

اساتید مشاور: دکتر قائدی، دکتر عبادی

دانشجو: فاطمه خوشنوا

دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران

در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۹۲ پروپوزالی در دانشکده ی پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران عنوان “ با تبیین پیامدهای آموزش فلسفه ورزی بر تاب آوری نوجوانان مورد غفلت واقع شده: مطالعه ای ترکیبی” به تصویب رسید. این پروپوزال جهت دفاع از رساله ی مقطع دکتری آموزش پرستاری خانم فاطمه خوشنوا و به راهنمایی جناب آقای دکتر محمدعلی چراغی ( رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران) و با مشاوره ی اساتید بزرگوار جناب آقای دکتر یحیی قائدی ( عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و مدیرگروه فلسفه ی تعلیم و تربیت) ، جناب آقای دکتر عباس عبادی ( رئیس دانشکده ی پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله) تدوین شده است.

هدف کلی از اجرای این مطالعه تبیین اثر آموزش فلسفه ورزی بر تاب آوری در نوجوانان مورد غفلت واقع شده می باشد. محقق ضرورت اجرای مطالعه را چنین بیان می کند:

غفلت به عنوان رایج ترین نوع سوءرفتار، مشکلی جهانی تلقی شده که اثرات ناگواری را بر سلامت جسمی و روانی کودکان و نوجوانان برجای می گذارد. کودکان و نوجوانانی که پدیده ی غفلت را تجربه می کنند، به دلیل از دست دادن حمایت و نظارت کافی و مناسب، همواره در معرض خطر بوده، گرایش به رفتارهای پرخطر دارند و عوارض گوناگونی همچون تاخیر در تکامل، آسیب های جسمانی، اختلال در عملکردهای عاطفی، مشکلات تحصیلی، اشکال در تطابق با سیستم مدرسه و مشکلات تحصیلی و قانونی را تجربه خواهند کرد. بسیاری از این عوارض، تا آخر عمر با فرد باقی می ماند و گاهی نیز مرگ آخرین عارضه ی بروز غفلت خواهد بود. با مدنظر قرار دادنِ شرایطِ خاصِ نوجوانی و گرایشِ طبیعیِ نوجوانان به استقلال، حس تجربه گری و تمایل برای پذیرش در گروه همسالان، بروز غفلت و از دست دادن حمایت و نظارت والدین، یک عامل خطر محسوب می شود. در چنین شرایطی امکان تشدید رفتارهای مخاطره جویانه فزونی خواهد یافت. اما مطالعات نشان می دهند که مورد غفلت واقع شدن، برای همه ی نوجوانان درجه ی یکسانی از مخاطره را به همراه نداشته و میزان آسیب به “سطح مهارت ها” و “بلوغ فکری” نوجوانان وابسته است. تاب آوری مهارتی است که در چنین شرایطی به نوجوان کمک می کند تا علیرغم شرایط ناگواری که با آن روبروست و نظارت و حمایت اندکی که از آن برخوردار است، خود را از مشکلات رهانیده، نه تنها حداقل درگیری در رفتارهای پرخطر را داشته باشد بلکه درگذار از این شرایط بحرانی، به موفقیت ها و مهارت های تازه ای نیز دست یابد. علاوه بر اینکه سطح آسیب ناشی از مورد غفلت واقع شدن در نوجوانان به بلوغ فکری آنان وابسته است، تاب آوری نوجوانان نیز با تکامل شناختی آن ها همبستگی قوی دارد. بر همین اساس ارتقای مهارت های شناختی، می تواند راهی برای ارتقای مهارت تاب آوری نوجوانان درنظر گرفته شود. برای نوجوانان که تمایلی به اطاعت از دستورالعمل های تجویزی ندارند، یکی از بهترین راههای ارتقای مهارت های شناختی، آموزشِ شیوه ی تفکرِ صحیح است؛ شیوه ای که به نوجوانان بیاموزد چگونه مسائل را تجزیه تحلیل کرده، استدلال نمایند و به لحاظ منطقی به نتیجه ای درست دست یابند. این شیوه باید قدرت استدلال و قضاوت صحیح را در آن ها توسعه و ارتقا داده و به ذهن آنان عمق و جامعیت ببخشد. برای چندین دهه است که در کشورهای مختلفی، برنامه ای تحت عنوان فلسفه برای کودکان ( P4C) ، در حال اجراست. هدف از اجرای این برنامه بهبود توانایی تعقل، پرورش خلاقیت، رشد فردی و بین فردی، پرورش درک اخلاقی و پرورش توانایی مفهوم یابی در تجربه است. بنیانگزار و مجریان این برنامه قدرتمندِ آموزشی بر این باورند که فلسفه ورزی قابل آموزش بوده و می توان کودکان و نوجوانانی تربیت کرد که افرادی اندیشمند بوده و اندیشه ورزی نمایند. درسایه چنین آموزشی، علاوه بر مهارت های شناختی، درک اخلاقیِ نوجوانان نیز گسترش خواهد یافت. به دلیل اینکه رسالت پرستاری کودکان، ارتقای سلامت و توانمندسازی کودک و خانواده می باشد و پرستاران کودکان یکی از گروههای حرفه ای هستند که به وفور با قربانیان غفلت و سوءرفتار برخورد دارند، باید حداکثر توان خود را بکار برده تا کیفیت زندگی این دسته از کودکان ونوجوانان را ارتقا داده و به طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق توانمندسازی، از آن ها حمایت و سیادت کنند. بر این اساس محقق در پی آزمودن این فرض است که توانمند سازی شناختی نوجوانان از طریق برنامه آموزش فلسفه به کودکان و نوجوانان، بر مهارت تاب آوری آنان اثر دارد.