گزینش و بازنویسی داستان های دفتر سوم مثنوی مولوی برای برنامه درسی فلسفه برای کودکان و تهیه راهنمای آموزشی آن

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی درسی دانشگاه علامه طباطبایی

عنوان فارسی:

” گزینش و بازنویسی داستان های دفتر سوم مثنوی مولوی برای برنامه درسی فلسفه برای کودکان و تهیه راهنمای آموزشی آن”

عنوان انگلیسی:

“The selection and rewriting stories of the Third Book of MasnaviMolavi to be used in developing philosophy curriculum for children and its guidebook”

استاد راهنما: دکتر یحیی قائدی

استاد مشاور: دکتر علی دلاور

دانشجو: نسرین لطفی

خلاصه

این پژوهش با عنوان “گزینش و بازنویسی داستان های دفتر سوم مثنوی مولوی برای برنامه درسی فلسفه برای کودکان و تهیه راهنمای آموزشی آن” انجام شده است. پژوهش حاضر درصدد آماده سازی محتوای ایرانی قابل استفاده در برنامه درسی فلسفه برای کودکاناست. چالش پیش روی برنامه درسی فبک در ایران،غیر بومی بودن محتواست و از آنجا که غالب داستان های مورد استفاده در قالب ترجمه است، به دلیل تفاوت های فرهنگی موجود، جای خالی محتوای بومی بسیار احساس می شود و توجه ما را به تولید محتوای مستقل و متناسب با فرهنگ ملی جلب می کند. از دیگر سو، ادبیات ما گنجینه ای است غنی از داستان های منظوم و منثور که قابلیت بالایی برای استفاده در چنین حوزه هایی دارند. یکی از این آثار، مثنوی مولوی است. از میان دفاتر شش گانه مثنوی مولوی، دفتر سوم مثنوی برای این منظور انتخاب شد. بر اساس مقدمه دفتر سوم، موضوع اصلی این دفتر «حکمت[۱] و عقل[۲]» است. با توجه به موضوع محوری دفتر سوم مثنوی مولوی و زمینه مشترک تمام حکایت های این دفتر، به نظر می رسد این دفتر از مثنوی مولوی را می توان در فلسفه برای کودکان مورد استفاده قرار داد.

در این پژوهش به دنبال یافتن این سؤالات هستیم؛ ملاک ها و معیار های گزینش داستان های مناسب فلسفه برای کودکان از مثنوی مولوی کدامند؟بر اساس معیار های تدوین شده کدام داستان های مثنوی برای آموزش فلسفه برای کودکان مناسب هستند؟راهنمای آموزشی (فعالیت ها، تمرین ها و بحث ها) مناسب برای آموزش داستان های انتخاب شده چیست؟ به این منظور، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مطالب مربوطه در زمینه فلسفه برای کودکان و ادبیات کودکان مطالعه و بررسی شد. در پاسخ به سؤال اول، ملاک ها در سه دسته ملاک های فلسفی، ادبی و تربیتی گردآوری و سپس به مؤلفه های عینی تر تقسیم شدند.از آن جایی که داستان های گزینش شده دفتر سوم از نوع داستان های کوتاه هستند و ویژگی هایی که لیپمن و دیگران بیان کرده اندمربوط به داستان های بلند( بالغ بر ۱۰۰ صفحه) هستند، از میان تمام ویژگی های طرح شده آنهایی که مناسب داستان های کوتاه بودند،انتخاب شدند.در مورد ملاک فلسفی، به مؤلفه هایی هم چون دارا بودن مفاهیم فلسفی، سؤال برانگیز بودن، قابلیت طرح در اجتماع پژوهشی و… که مناسب داستان های کوتاه هستند، اشاره شد. درباره ملاک های ادبی به مواردی چون داشتن نثر روان، زیبایی و جذابیت و شخصیت پردازی به وسیله گفتگو پرداخته شد و در بخش معرفی ملاک های تربیتی، به مؤلفه های استقلال عمل، کارامدی در زندگی روزمره و توجه به رشد همه جانبه کودک تقسیم بندی شد. در پاسخ به سؤال دوم پژوهش، ۹داستان از دفترسوم مثنوی که مطابق با شاخص ها بودند، گزینش و بازنویسی شدند. سرانجام، در پاسخ به سؤال سوم پژوهش، برای هرکدام از داستان ها راهنمایی آموزشی دربردارنده ایده ها و مفاهیم اساسی، پرسش های فلسفی و تمرین هایی برای تعمیق تفکر فلسفی تدوین شد.

در پایان، پس از پاسخ دادن به سؤالات تحقیق، به این نتیجه رسیدیم که داستان های دفتر سوم مثنوی مولوی از قابلیت لازم برای استفاده در برنامه فبک برخوردارند و از داستان های این دفتر می توان به عنوان محتوای ایرانی برنامه درسی فلسفه برای کودکان استفاده کرد.

کلمات کلیدی:برنامه درسیفلسفه برای کودکان- مثنوی مولوی–داستان-راهنمای آموزشی.

Key wordes: Philosophy for Children Curriculum- MasnaviMolavi- Story- Instructional Guide.