معرفی کتاب آموزش فلسفه به کودکان(بررسی مبانی نظری) دکتر یحیی قائدی

فقط کافی است عنوان فلسفه برای کودکان یا P4C را در یکی از موتورهای جستجوگر اینترنتی تایپ کنیم ، حجم بالایی از اطلاعات در اقصا نقاط دنیا و به زبانهای مختلف در مقابل چشمانمان قرار خواهد گرفت وقتی این گشت و گذار در سایت ها ومنابع فارسی باشد کمی شرایط فرق خواهد کرد و بعد از باز کردن چندین پنجره پیشنهادی به کاستی ها و کم و کسرهای موجود پی خواهیم برد؛ متاسفانه با گذشت ۱۵ سال از ورود این برنامه به ایران هنوز عرصه های مختلف شناخت و کنکاش دقیق در مبانی نظری و اصول اولیه این برنامه جدی گرفته نشده و اهتمام مختصری در این زمینه انجام شده است که میتوان در این مجال مختصر به قدیمی ترین آنها اشاره کرد: کتاب «آموزش فلسفه به کودکان (بررسی مبانی نظری) نوشته ی دکتر یحیی قائدی »که به عنوان رساله دکتری ایشان تالیف ودر سال ۸۳توسط انتشارات دواوین منتشر شده است. کتاب با مقدمه ی دکتر میر عبدالحسین نقیب زاده اینگونه آغاز می شود: «به شگفت آمدن ، به حالت پرسندگی رسیدن و شوق فهمیدن که در زندگی کودکان نمودهای بسیاری دارد؛جلوه ای است از فلسفیدن و گام نهادن در راهی که حتی فیلسوفان بزرگ نیز در سراسر زندگی خود از پویندگان آنند.»
کتاب آموزش فلسفه برای کودکان شامل پنج فصل است و فصل آغازین که کلیات نامیده شده بررسی اجمالی پاسخ هایی است که به پرسش تاریخی «فلسفه چیست؟» داده شده است.با شرح خودانگیختگی فلسفی سقراط برای شناخت خویش آغاز می شود و به این نکته که فلسفه یک فعالیت و کنش طبیعی انسان اجتماعی است منتج می شود، از طرفی به بررسی روش های سنتی آموزش فلسفه و انتقال اندیشه های فلسفی نیز پرداخته شده است. در پایان فصل ضرورت آموزش فلسفه برای کودکان ارزیابی می شود.
فصل دوم که «معرفی برنامه ی درسی فلسفه برای کودکان» نامیده می شود به شکل مفصل به بررسی اهداف طرح می پردازد:

1. بهبود توانایی تعقل
2. پرورش خلاقیت
3. رشد فردی و میان فردی
4. پرورش درک اخلاقی
5. بررسی شقوق (جایگزین ها)
6. پرورش توانایی مفهوم یابی در تجربه
7. بررسی بی طرفی
8. بررسی انعطاف پذیری دلایل ارایه شده برای باورها
9. بررسی ماهیت
10. بررسی موقعیت
11. بررسی جزء و کل

در ادامه ی این فصل شانزده پیش فرض لیپمن حین آموزش فلسفه به کودکان مطرح می شود و توصیف برنامه در پایه های مختلف و رویکردهای اساسی هر پایه ، مهارت ها و منابع مرتبط با آنها ذکر می شوندو این فصل با بررسی محتوای آموزشی برنامه نظیر داستان های کوتاه فلسفی وجایگاه معلم و اجتماع پژوهشی و مراحل آن به پایان می رسد.
در فصل سوم کتاب ریشه های تاریخی این برنامه با بررسی دیدگاه ها و رویکردها فلاسفه ای نظیر سقراط، افلاطون،دکارت،روسو،کانت،هگل،کی کگارد،دیویی، پیرس،نلسون و ماتیو لیپمن مرور می شود.
فصل چهارم را می توان اساسی ترین ومفصل ترین بخش این کتاب خواند که شامل پنج بخش کاملا نظری است،در بخش اول ارتباط مفهوم فلسفه با توانایی کودک برای یادگیری فلسفه ارزیابی می شود؛ بخش بعد مقایسه کودکان با بزرگسالان و امکان یادگیری فلسفه برای کودکان به چالش کشیده می شود،در بخش سوم دیدگاه فلسفه ی تحلیلی و امکان آموزش فلسفه به کودکان با معرفی چیستی فلسفه تحلیلی و آرای ویتگنشتاین و تطبیق و تضاد این مکتب با P4Cبحث می شود.در بخش چهارم دیدگاه پیاژه بررسی و تقابل آرای او با برونو و همچنین دیدگاه حامیان فلسفه برای کودکان ارزیابی می شود.بخش آخر فصل چهارم به نقد و بررسی کلیت برنامه درسی P4C ،نقش معلم و شاگرد و اجتماع پژوهشی می پردازد.
فصل آخر کتاب که باهم نگری و بحث نامیده شده به مرور اجمالی فصول قبل و دیدگاه های مولف اثر می پردازد.
با اینکه کتاب مورد بحث جزء اولین آثار مولف در زمینه ی شناخت اصول و مبانی طرح P4C درخارج از ایران است اما به روشنی نمود دغدغه های ریشه ای مولف در باب تربیت و آموزش اصولی کودکان و نوجوانان ایرانی است و امید نویسنده در جای جای کتاب نسبت به شناخت جامع متولیان امر در این باب برای کاربست محتوای به روز طرح فلسفه برای کودکان محرز است.شاید لازم باشد پس از گذشت نزدیک به یک دهه از تالیف این کتاب با مرور وباز اندیشی مبانی نظری این طرح به پرداخت جامع تری از برنامه P4C برسیم.